Αμυντικές δαπάνες: To ευρω – παζάρι της ρήτρας διαφυγής, το όριο δαπανών και οι μέχρι πρότινος προτεραιότητες της κυβέρνησης
Με αγωνία αναμένει η κυβέρνηση πως θα εξελιχθεί η διαπραγμάτευση σε επίπεδο ΕΕ σε σχέση με τους ακριβείς όρους που θα ισχύσουν για τη «ρήτρα διαφυγής» για τις δαπάνες άμυνας από τους κανόνες του ελλείμματος.
Υπενθυμίζεται πως την περασμένη Τρίτη (4.3.25), η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν ανακοίνωσε τα βασικά σημεία του ευρώ – πακέτου των 800 δισ. ευρώ για την ενίσχυση της άμυνας της ΕΕ. Το πακέτο αυτό χωρίζεται σε δύο βασικά σκέλη: Το πρώτο αφορά στη διαμόρφωση ενός νέου κοινού ευρωπαϊκού ταμείου και το δεύτερο τη δυνατότητα εξαίρεσης της αύξησης των αμυντικών δαπανών από τους κανόνες της διαδικασίας του «υπερβολικού ελλείμματος».
Ωστόσο, η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν δεν διευκρίνισε αν η εξαίρεση αυτή θα μπορούσε να αφορά όλες τις χώρες – μέλη της ΕΕ, δηλαδή ακόμα και την Ελλάδα η οποία δαπανά πάνω από το 2% του ΑΕΠ (σ.σ. αυτό είναι το ορόσημο για τις χώρες – μέλη του ΝΑΤΟ) και συγκεκριμένα το 3% ή θα αφορά μόνο τις χώρες – μέλη της ΕΕ με αμυντικές δαπάνες κάτω του 2% του ΑΕΠ τους.
Από ελληνικής πλευράς, έχει καταστεί σαφές πως δεν είναι επιθυμητό να τεθεί διάκριση μεταξύ των χωρών – μελών της ΕΕ και πως πρέπει, η εν λόγω ρήτρα, να τις αφορά όλες ανεξάρτητα από το ποσοστό των αμυντικών δαπανών τους σε σχέση με το ΑΕΠ τους.
Και αυτό γιατί η περίπτωση της Ελλάδας είναι πιο ειδική σε σχέση με τις άλλες χώρες – μέλη της ΕΕ, λόγω των εντάσεων με την Τουρκία.
Από την άλλη μεριά, υπενθυμίζεται πως η Ελλάδα, θεωρητικά, έχει περιθώριο παραπέρα αύξησης των αμυντικών δαπανών της, μέσα από τη συμφωνημένη με την Κομισιόν, δυνατότητα αύξησης των δαπανών κατά 3 δισ. ευρώ κάθε χρόνο, βάσει του Μεσοπροθέσμου Δημοσιονομικού και Διαρθωτικού Προγράμματος για την περίοδο 2025 – 2028 (και του νέου Συμφώνου Σταθερότητας).
Σύμφωνα με το Πρόγραμμα αυτό, προβλέπεται κάθε χρόνο, δυνατότητα αύξησης κατά 1 δισ. ευρώ για τις αμυντικές δαπάνες, 1 δισ. ευρώ για τις συντάξεις και άλλα 500 εκατ. ευρώ για άλλους λόγους (επίδομα επικίνδυνης εργασίας για τους ενστόλους). Έτσι μένουν άλλα 500 εκατ. ευρώ διαθέσιμα, αν και η πολιτική ηγεσία του ΥΠΟΙΚ έχει υποσχεθεί πως το ποσό αυτό θα δοθεί για μειώσεις στους άμεσους φόρους, προκειμένου να ενισχυθεί η «μεσαία τάξη».
Σημειώνεται επίσης, πως το νέο Σύμφωνο Σταθερότητας απαγορεύει ρητά να χρήση επιπλέον εσόδων από πιθανή καλύτερη εκτέλεση του προϋπολογισμού για άλλους λόγους πλην της αποπληρωμής του δημοσίου χρέους και της διατήρησης αποθεματικών. Συνεπώς, ακόμα και αν τα φορολογικά έσοδα φέτος ήταν υψηλότερα από τα αναμενόμενα, δεν θα μπορούσε η κυβέρνηση να χρησιμοποιήσει αυτά τα υπερ-έσοδα για την αύξηση των αμυντικών δαπανών της.
Έτσι, σε περίπτωση που η ΕΕ εξαιρούσε ντε φάκτο την Ελλάδα από τη ρήτρα διαφυγής, ο μόνος τρόπος για να αυξήσει τις αμυντικές δαπάνες της θα ήταν χρησιμοποιήσει μεγαλύτερο κομμάτι της πίτας των 3 δισ. ευρώ (δηλαδή της συμφωνημένης με την Κομισιόν αύξησης των δαπανών) σε σχέση με εκείνο το οποίο έχει έως τώρα εξαγγείλει.
Αυτό, όμως, θα αφαιρούσε άμεσα τη δυνατότητα λήψης νέων μέτρων ελάφρυνσης της φορολογίας, κάτι που τουλάχιστον μέχρι πρότινος αποτελούσε την προμετωπίδα της κυβερνητικής οικονομικής πολιτικής και πιθανόν θα ήταν προβληματικό να την αλλάξει, ειδικά σε συνθήκες αυξημένης, τελευταία, πολιτικής πίεσης στις οποίες βρίσκεται.
