Μεγαθήρια του διαδικτύου, όπως η Google και η Meta, άνθισαν χάρη σε στρατηγικές εξαγορές, εκρηκτικά διαφημιστικά έσοδα και προϊόντα που άλλαξαν τον τρόπο που οι καταναλωτές περιηγούνται στις σελίδες τους.
Σήμερα, όμως, αντιμετωπίζουν πρωτοφανή νομική πίεση για τις μεθόδους που χρησιμοποίησαν για να αναπτυχθούν.
Την Πέμπτη, η Google έχασε τη δεύτερη αντιμονοπωλιακή υπόθεση μέσα σε οκτώ μήνες, καθώς αμερικανικό δικαστήριο έκρινε πως κατέχει παράνομο μονοπώλιο σε τμήματα της διαφημιστικής αγοράς. Την ίδια ώρα, νυν και πρώην στελέχη της Meta κατέθεταν στο δικαστήριο υπερασπιζόμενα τις πρακτικές της εταιρείας στον χώρο των κοινωνικών δικτύων, στο πλαίσιο δίκης που έχει κινήσει η Ομοσπονδιακή Επιτροπή Εμπορίου (FTC).
Πίεση για αποσχίσεις κρίσιμων μονάδων
Οι υποθέσεις ενδέχεται να οδηγήσουν σε υποχρεωτικές αποσχίσεις σημαντικών επιχειρηματικών μονάδων. Για τη Google, το ομοσπονδιακό πόρισμα αγγίζει τον πυρήνα του διαφημιστικού της μοντέλου, που αντιστοιχεί στο 10% των συνολικών της εσόδων. Η FTC, από την πλευρά της, επιδιώκει να διαχωριστούν η Instagram και η WhatsApp από τη Meta.
Η κυβέρνηση Τραμπ προς το παρόν δεν δείχνει πρόθυμη να παρέμβει, ενώ η επιβολή αντιμονοπωλιακών κανόνων έχει διακομματική στήριξη στο Κογκρέσο. Ο Μαρκ Ζάκερμπεργκ προσπάθησε, χωρίς επιτυχία, να πείσει στο παρελθόν την Ουάσιγκτον να συναινέσει σε συμβιβασμό, ώστε να αποφευχθεί η δίκη. Σήμερα κάποιοι πιστεύουν ότι ο πρόεδρος των ΗΠΑ θα μπορούσε, υπό προϋποθέσεις, να προσφέρει κάποιου είδους στήριξη. Το έχει εξάλλου κάνει για το TikTok.
«Η υπόθεση θυμίζει εκείνη της Microsoft το 1998», σημειώνει στη Wall Street Journal ο Τζον Κουόκα, καθηγητής Οικονομικών στο Northeastern University και πρώην σύμβουλος της FTC. «Οι εταιρείες ξεκίνησαν με μια λαμπρή ιδέα και κατέληξαν να κατηγορούνται γιατί την εκμεταλλεύτηκαν πέρα από τα όρια».
Στο στόχαστρο και Amazon, Apple
Εκτός από τις Google και Meta, στο στόχαστρο έχουν βρεθεί επίσης η Amazon και η Apple. Η FTC κατηγορεί την Amazon ότι διατηρεί παράνομο μονοπώλιο στο ηλεκτρονικό εμπόριο και ετοιμάζεται για δίκη εντός του 2025, ενώ το υπουργείο Δικαιοσύνης κατέθεσε μήνυση στην Apple για περιορισμό της πρόσβασης τρίτων εφαρμογών στις συσκευές της. Η Apple δηλώνει έτοιμη να υπερασπιστεί σθεναρά τις πρακτικές της.
Στις περιπτώσεις της Google και της Meta, οι εισαγγελείς υποστηρίζουν πως οι εταιρείες γνώριζαν ότι λειτουργούσαν αντι-ανταγωνιστικά. Στην περίπτωση της Meta, αποκαλυπτικά emails δείχνουν ότι ο Ζούκερμπεργκ από το 2018 σκεφτόταν πως ίσως χρειαστεί να διαχωρίσει την Instagram από το Facebook. «Ίσως πρέπει να εξετάσουμε το ενδεχόμενο να σπάσουμε την Instagram ως ανεξάρτητη εταιρεία», έγραφε τότε σε στελέχη του.
H απάντηση των κολοσσών
Η FTC κατηγορεί τη Meta για παράνομο μονοπώλιο στον χώρο της προσωπικής κοινωνικής δικτύωσης και για εξαγορά της Instagram με σκοπό την εξουδετέρωση ανταγωνισμού. Ο Ζάκερμπεργκ αρνήθηκε την κατηγορία, λέγοντας ότι η στήριξη της Meta βοήθησε την Instagram να αναπτυχθεί περισσότερο απ’ ό,τι θα μπορούσε μόνη της.
Ο ίδιος αναφέρθηκε και στην περίπτωση του Snapchat, που προσπάθησε να εξαγοράσει δύο φορές, φτάνοντας τη δεύτερη πρόταση στα 6 δισ. δολάρια. Υποστήριξε ότι η εφαρμογή ίσως να είχε πετύχει περισσότερα αν είχε ενταχθεί στη Meta.
Ο πυρήνας της υπεράσπισης του Ζάκερμπεργκ είναι ότι η Meta λειτούργησε ως θερμοκοιτίδα για τα Instagram και WhatsApp, αντί να τα «πνίξει». Τόνισε επίσης ότι η αγορά κοινωνικής δικτύωσης έχει διευρυνθεί σημαντικά, με τους χρήστες να αφιερώνουν όλο και περισσότερο χρόνο στο TikTok και το YouTube – γεγονός που, κατά τον ίδιο, πρέπει να λαμβάνεται υπόψη στον ορισμό της αγοράς από τη FTC.
Η υπόθεση της Meta εκδικάζεται χωρίς ενόρκους στην Ουάσινγκτον, υπό τον ομοσπονδιακό δικαστή Τζέιμς Μπόαςμπεργκ, ο οποίος παραδέχθηκε ότι δεν διαθέτει λογαριασμό ούτε στο Facebook ούτε στο Instagram. Κατά στιγμές, πάντως, έχει αφήσει να εννοηθεί ότι ίσως σταθεί υπέρ της Meta.
Η Google, από την άλλη, έχει ήδη ηττηθεί σε δύο υποθέσεις: για την κυριαρχία της στην αναζήτηση και στη διαφήμιση, και σε μια τρίτη που αφορά τη διαχείριση λογισμικού τρίτων σε κινητές συσκευές. Στην υπόθεση της αναζήτησης, το δικαστήριο έκρινε ότι η Google –η οποία τότε κάλυπτε περίπου το 90% των διαδικτυακών αναζητήσεων παγκοσμίως– εκμεταλλεύτηκε τη δεσπόζουσα θέση της για να αποκλείσει τον ανταγωνισμό.
Η εταιρεία έχει δηλώσει ότι διαφωνεί με τα συμπεράσματα του δικαστηρίου και σκοπεύει να ασκήσει έφεση. Η εταιρεία θεωρεί ότι οι υπηρεσίες της ωφελούν εκδότες, διαφημιζόμενους και καταναλωτές, και επιμένει ότι ο ανταγωνισμός στην ψηφιακή διαφήμιση είναι έντονος και ευρύς.
Η Google έχει υποστηρίξει σε παλαιότερες ανακοινώσεις της ότι το επιχειρηματικό της μοντέλο προσφέρει αποτελεσματικότητα και διαφάνεια και ότι οι αντιμονοπωλιακές διώξεις θέτουν σε κίνδυνο την ελεύθερη καινοτομία στο διαδίκτυο.
