Ουραγός της ΕΕ και πάλι η Ελλάδα στην Ελευθερία του Τύπου – Δύσκολη η κατάσταση παγκοσμίως

Η Ελλάδα βρίσκεται στο νούμερο 89 της λίστας, πέφτοντας μια θέση χαμηλότερα από το 2024, ενώ μένει πίσω ακόμη και από χώρες της Αφρικής και της Λατινικής Αμερικής και η κατάστασή της χαρακτηρίζεται ως «προβληματική».

Οι πρώτες 10 και οι τελευταίες 10 χώρες

Στην κορυφή της λίστας στην παγκόσμια κατάταξη βρίσκονται: Νορβηγία, Εσθονία, Ολλανδία, Σουηδία και Φινλανδία. Η πρώτη δεκάδα συμπληρώνεται από Δανία, Ιρλανδία, Πορτογαλία, Ελβετία και Τσεχία.
Αντίθετα, στην 180ή και τελευταία θέση βρίσκεται η Ερυθραία και μια θέση νωρίτερα η Βόρεια Κορέα. Στους ουραγούς περιλαμβάνονται επίσης: η Κίνα (178η), η Συρία (177η), το Ιράν (176ο), το Αφγανιστάν (175ο), το Τουρκμενιστάν (174ο), το Βιετνάμ (173ο), η Νικαράγουα (172η), η Ρωσία (171η) και η Αίγυπτος (170ή).

Κύρια απειλή η οικονομική αστάθεια

Παρότι οι σωματικές επιθέσεις εναντίον δημοσιογράφων αποτελούν την πιο ξεκάθαρη παραβίαση της Ελευθερίας του Τύπου, οι Δημοσιογράφοι Χωρίς Σύνορα επισημαίνουν ότι επίσης σημαντικό και πιο ύπουλο πρόβλημα είναι η οικονομική πίεση.

Σύμφωνα με την έρευνα της διεθνούς μη κερδοσκοπικής οργάνωσης, σε πολύ μεγάλο βαθμό το πρόβλημα αυτό οφείλεται στη συγκέντρωση μέσων ενημέρωσης στα χέρια λίγων, στην πίεση που υφίστανται από διαφημιστές και οικονομικούς υποστηρικτές, και στη δημόσια συνεισφορά που περιορίζεται, απουσιάζει ή κατανέμεται με αδιαφανή τρόπο.

Όπως δείχνουν τα δεδομένα, σήμερα τα μέσα ενημέρωσης καλούνται να απαντήσουν στο κρίσιμο δίλημμα της διατήρησης της δημοσιογραφικής τους ανεξαρτησίας ή της διασφάλισης της οικονομικής τους επιβίωσης.

Οι επιμέρους δείκτες

Ο Παγκόσμιος Δείκτης Ελευθερίας του Τύπου καθορίζεται από πέντε κύριους επιμέρους δείκτες (ασφάλεια δημοσιογράφων, κοινωνικό πλαίσιο, νομικό πλαίσιο, πολιτικό περιβάλλον, οικονομική κατάσταση).

Από αυτές τις πέντε βασικές συνιστώσες, η μεγαλύτερη επιδείνωση της παγκόσμιας βαθμολογίας αφορά στον δείκτη της οικονομικής κατάστασης.

Σύμφωνα με τους Δημοσιογράφους Χωρίς Σύνορα, ο οικονομικός δείκτης το 2025 έπεσε σε ιστορικά χαμηλό επίπεδο ρεκόρ, ενώ η παγκόσμια κατάσταση θεωρείται πλέον «δύσκολη».

Σύμφωνα με στοιχεία που συνέλεξαν οι RSF για τον Παγκόσμιο Δείκτη Ελευθερίας του Τύπου για το 2025, σε 160 από τις 180 χώρες που αξιολογήθηκαν, τα μέσα ενημέρωσης επιτυγχάνουν την οικονομική τους σταθερότητα «με δυσκολία» — ή «καθόλου».

«Λουκέτο» σε ΜΜΕ λόγω των οικονομικών δυσκολιών

Το πλέον ανησυχητικό στοιχείο ωστόσο είναι ότι μέσα ενημέρωσης κλείνουν λόγω οικονομικών δυσκολιών σε σχεδόν στο 1/3 των χωρών παγκοσμίως, όπως στις Ηνωμένες Πολιτείες (57η θέση, 2 θέσεις κάτω), στην Τυνησία (129η, 11 θέσεις κάτω) και στην Αργεντινή (87η, 21 θέσεις κάτω).

Με βάση τα στοιχεία, 34 χώρες ξεχωρίζουν όσον αφορά το μαζικό κλείσιμο μέσων ενημέρωσης τα τελευταία χρόνια, με πιο χαρακτηριστικές περιπτώσεις αυτές της Νικαράγουας (172η, 9 θέσεις κάτω), της Λευκορωσίας (166η), του Ιράν (176η), της Μιανμάρ (169η), του Σουδάν (156η), του Αζερμπαϊτζάν (167η) και του Αφγανιστάν (175η), όπου οι οικονομικές δυσκολίες επιδεινώνουν τις επιπτώσεις των πολιτικών πιέσεων που δέχεται ο Τύπος.

Καταστροφική θεωρείται επίσης η κατάσταση στην Παλαιστίνη (163η θέση). Στη Γάζα, ο ισραηλινός στρατός κατέστρεψε ειδησεογραφικά γραφεία, σκότωσε σχεδόν 200 δημοσιογράφους και επέβαλε πλήρη αποκλεισμό στη Λωρίδα της Γάζας για πάνω από 18 μήνες. Στην Αϊτή (112η, 18 θέσεις κάτω), η έλλειψη πολιτικής σταθερότητας έχει επίσης βυθίσει την οικονομία των μέσων ενημέρωσης στο χάος.

Ακόμα και χώρες με σχετικά καλή κατάταξη, όπως η Νότια Αφρική (27η) και η Νέα Ζηλανδία (16η), δεν παραμένουν αλώβητες.

Οι ΗΠΑ πρωτοστατούν στον οικονομικό στραγγαλισμό των ΜΜΕ

Ηγετικό ρόλο στον οικονομικό στραγγαλισμό των ΜΜΕ κατέχουν οι ΗΠΑ, οι οποίες με βάση τον Παγκόσμιο Δείκτη Ελευθερίας του Τύπου κατατάσσονται το 2025 στην 57η θέση, δύο θέσεις χαμηλότερα σε σχέση με πέρυσι.

Στις ΗΠΑ ο οικονομικός δείκτης έχει μειωθεί περισσότερο από 14 μονάδες σε δύο χρόνια. Η αμερικανική δημοσιογραφία υφίσταται το κύριο βάρος της οικονομικής ύφεσης: πάνω από το 60% των δημοσιογράφων και των ειδικών στα μέσα ενημέρωσης που συμμετείχαν σε έρευνα των RSF σε Αριζόνα, Φλόριντα, Νεβάδα και Πενσιλβάνια συμφωνούν ότι είναι «δύσκολο να κερδίζει κανείς τα προς το ζην ως δημοσιογράφος» και το 75% πιστεύει ότι «το μέσο ΜΜΕ παλεύει για την οικονομική του επιβίωση».

Επιπλέον, η πτώση που καταγράφει η χώρα, κατά 28 θέσεις, στον κοινωνικό δείκτη αποκαλύπτει ότι ο Τύπος λειτουργεί σε ένα ολοένα και πιο εχθρικό περιβάλλον.

Μάλιστα, επισημαίνεται ότι η δεύτερη θητεία του προέδρου Ντόναλντ Τραμπ έχει ήδη εντείνει αυτήν την τάση, καθώς χρησιμοποιούνται ψευδή οικονομικά προσχήματα για να χειραγωγηθεί ο Τύπος. Με αυτόν τον τρόπο τερματίστηκε άξαφνα η χρηματοδότηση της Υπηρεσίας των ΗΠΑ για τα Παγκόσμια Μέσα Ενημέρωσης (USAGM), εξέλιξη που επηρέασε πολλά ειδησεογραφικά δίκτυα -όπως η Voice of America και το Radio Free Europe/Radio Liberty -και είχε ως αποτέλεσμα πάνω από 400 εκατομμύρια πολίτες παγκοσμίως να στερηθούν ξαφνικά την πρόσβαση σε αξιόπιστες πληροφορίες.

Στο ίδιο πλαίσιο, το πάγωμα της χρηματοδότησης προς την Υπηρεσία Διεθνούς Ανάπτυξης των ΗΠΑ (USAID) οδήγησε εκατοντάδες ειδησεογραφικά πρακτορεία διεθνώς σε κρίσιμη οικονομικής κατάσταση, αναγκάζοντας ορισμένα να κλείσουν — ιδιαίτερα στην Ουκρανία (62η θέση).

Κυριαρχία των διαδικτυακών πλατφορμών

Σύμφωνα με τους RSF, οι περικοπές συνιστούν άλλο ένα πλήγμα στην οικονομική κατάσταση των μέσων ενημέρωσης που έχει ήδη αποδυναμωθεί από την κυριαρχία τεχνολογικών κολοσσών όπως η Google, η Apple, το Facebook, η Amazon και η Microsoft στη διάδοση πληροφοριών.

Οι πλατφόρμες, που σε μεγάλο βαθμό δεν είναι ρυθμιζόμενες, απορροφούν ολοένα και μεγαλύτερο μερίδιο των διαφημιστικών εσόδων που κανονικά θα στήριζαν δημοσιογραφικούς οργανισμούς.

Οι συνολικές διαφημιστικές δαπάνες μέσω των μέσων κοινωνικής δικτύωσης έφτασαν τα 247,3 δισ. δολάρια ΗΠΑ το 2024, σημειώνοντας αύξηση 14% σε σύγκριση με το 2023.

Επιπλέον, αυτές οι διαδικτυακές πλατφόρμες περιορίζουν περαιτέρω την Ελευθερία του Τύπου συμβάλλοντας στη διάδοση χειραγωγούμενου και παραπλανητικού περιεχομένου, ενισχύοντας την παραπληροφόρηση.