Τα μεθοδευμένα τεχνάσματα του προέδρου και του αντιπροέδρου των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ και Τζέι Ντι Βανς, να ταπεινώσουν τον πρόεδρο της Ουκρανίας, Βολοντίμιρ Ζελένσκι, ήταν μια κυνική δήλωση του τρόπου με τον οποίο πολιτεύεται από τις 20 του περασμένου Ιανουαρίου η Αμερική: είναι μια ισχυρή δύναμη η ηγεσία της οποίας αποφάσισε να αλλάξει τις σταθερές με τις οποίες η ισχυρότερη χώρα του κόσμου πορευόταν έως σήμερα.
Χονδρικά, η κυρίαρχη ηγεσία Τραμπ, που δεν δεσμεύεται από τις ισορροπίες τις οποίες συνήθως πρόσφερε στη χώρα το θεσμικό της πλαίσιο, αποφάσισε να αντικαταστήσει το δόγμα με το οποίο κυριαρχεί στον πλανήτη μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου – και να δώσει τέλος σε ό,τι έως σήμερα αντιλαμβανόμαστε ως δυτικό κόσμο και φιλελεύθερη δημοκρατία. Ηδη, μια χοντροκομμένη εκδοχή της άγριας δύναμης του καπιταλισμού που νταραβερίζεται με τους ισχυρούς του πλανήτη ξαναμοιράζοντας τον κόσμο κάνει καθημερινά αισθητή την παρουσία της σε ολόκληρο τον κόσμο. Η επίθεση στον Ζελένσκι είναι, απλώς, η τελετουργική επιβεβαίωση ότι τα πράγματα έχουν αλλάξει. Κι ότι η μεταπολεμική δέσμευση της Αμερικής στο ΝΑΤΟ και στη φιλελεύθερη δημοκρατία εξέλιπε, επειδή έτσι αποφασίζει η πολιτική ηγεσία της χώρας.
Για ποιον λόγο; Μια εκδοχή είναι αυτή που δηλώνει το πάντα τολμηρό και ωμό στις αναλύσεις του γαλλικό περιοδικό «Le Point» (ακόμα θυμάμαι το εξώφυλλο με τους «τσαρλατάνους», όπως τους έλεγε, Τσίπρα και Βαρουφάκη), που κυκλοφόρησε με εξώφυλλο τον Τραμπ τον οποίο αποκαλεί «Ανθρωπο της Μόσχας». Ενδεικτικός είναι και ο υπότιτλος: «Πούτιν και Τραμπ, η συμμαχία των αρπακτικών». Η δύναμη υποκαθιστά διαμιάς την ανάγκη που είχε συνομολογήσει το πολιτικό σύστημα της Αμερικής, Δημοκρατικοί και Ρεπουμπλικανοί από κοινού, να διαφυλαχθεί η αρχιτεκτονική των διεθνών σχέσεων όπως προέκυψαν μετά τον πόλεμο. Η αρχιτεκτονική αυτή οδήγησε στην κατάρρευση της Σοβιετικής Ενωσης και στην παγκοσμιοποίηση, που στηρίχτηκε κυρίως στην άνθηση των μεταφορών και των επικοινωνιών. Πλέον, η παγκοσμιοποίηση με αυτά τα χαρακτηριστικά διακόπτεται, και εκτός των άλλων η αμερικανική εξουσία πλαισιώνεται από μια νέα ολιγαρχία που έχει στα χέρια της τα νέα μέσα επικοινωνίας και ενημέρωσης. Τα οποία, από δημοκρατικά εργαλεία, μετατρέπονται σε μηχανισμούς χειραγώγησης.
Αλλωστε, αυτή είναι η συγγένεια του Τραμπ με τα καθεστώτα των χωρών με τα οποία συμφωνεί (της Ρωσίας και της Κίνας), μοιράζοντας τον κόσμο σε ζώνες επιρροής: ο αυταρχισμός και η χειραγώγηση. Από χθες, θα τη ζήσουν και τα Πανεπιστήμια. Κι είναι εντυπωσιακή η σιωπή της κοινωνίας των πολιτών της Αμερικής σε ό,τι έχει συμβεί και σε ό,τι μεθοδεύεται – αδύναμη, ήδη, από τη φαλκίδευση τα τελευταία χρόνια της έννοιας του πολίτη, που έχει υποκατασταθεί από ταυτοτικές ενότητες, καθεμία από τις οποίες νοιάζεται αποκλειστικά για τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της.
Απ’ αυτή την Αμερική ξαφνιάστηκε πρωτίστως η Ευρώπη – που τώρα τρέχει, όχι τόσο για να στηρίξει ό,τι μπορεί από τη μαχόμενη Ουκρανία αλλά, κυρίως, για να οργανώσει ένα νέο αξιόπιστο στρατιωτικό δόγμα που θα είναι αποτρεπτικό για μελλοντικές επιβουλές, όπως ήταν το ΝΑΤΟ για πολλές δεκαετίες.
Δεν είναι εύκολο. Επειδή, ακόμα και αν ξεπεραστούν εμπόδια σαν την περίπλοκη ευρωπαϊκή αρχιτεκτονική, τον αντισυστημικό κατακερματισμό του πολιτικού συστήματος πολλών χωρών και τις αδύναμες πολιτικές ηγεσίες, στην Ευρώπη ο στρατός έχει συνδυαστεί με έναν αντιμιλιταρισμό εκ του ασφαλούς – που ενισχύεται από το επίπεδο και την αξία της ζωής των κατοίκων της.
Ας μην υποτιμούμε όμως τη δυναμική που μπορεί να φέρει στην πολιτική η ανάγκη.
