Οι δύο μεγάλες κινητοποιήσεις για τα Τέμπη προκάλεσαν πολιτικό σεισμό για την κυβέρνηση, δύο χρόνια μετά την τραγωδία. Ηταν ακριβώς η χρονική απόσταση από το συμβάν που προκάλεσε την έκρηξη οργής της κοινωνίας, καθώς τα ελλείμματα του κρατικού μηχανισμού προστέθηκαν στην εντύπωση συγκάλυψης που διαμορφώθηκε έπειτα από το καθησυχαστικό 41% στις εκλογές του 2023. Μέσα σε αυτά τα δύο χρόνια η κυβέρνηση διέγραψε μια εκπληκτική καμπύλη.
Ο Κυριάκος Μητσοτάκης υποστήριξε αρχικά ότι πέραν πάσης αμφιβολίας ευθύνεται για το δυστύχημα μόνο το ανθρώπινο λάθος του σταθμάρχη. Επειτα, υιοθέτησε τα σενάρια, που κατόπιν κατήγγειλε ως συνωμοσιολογία, δηλώνοντας ότι «και το πιο απίθανο σενάριο μπορεί να είναι τελικά πιθανό». Και τώρα διάφορα κυβερνητικά στελέχη, μεταξύ των οποίων ο Ακης Σκέρτσος, ο οποίος θεωρούσε το πόρισμα του ΕΟΔΑΣΑΑΜ «ευαγγέλιο εθνικής αυτογνωσίας», καταγγέλλουν «πολιτική σκευωρία» και χειραγώγηση της κοινής γνώμης από την αντιπολίτευση και κάποια ΜΜΕ.
Οι ευθύνες της κυβέρνησης
Οπως προηγουμένως η δημόσια συζήτηση κινήθηκε γύρω από τη λαθραία ύπαρξη ξυλολίου ή άλλου άγνωστου πτητικού υγρού στην εμπορική αμαξοστοιχία, πρόσφατα επικεντρώθηκε στο λανθασμένο συμπέρασμα του ΕΟΔΑΣΑΑΜ για την πυρόσφαιρα. Ομως, αυτό που άλλαξε το κλίμα ήταν η δημοσιοποίηση και ο έλεγχος της αυθεντικότητας των βίντεο της εμπορικής αμαξοστοιχίας, βάσει των οποίων καταρρίφθηκε το σενάριο του λαθρεμπορίου.
Ωστόσο, το καθοριστικό στοιχείο που έβγαλε τον κόσμο στον δρόμο δεν ήταν οι θεωρίες συνωμοσίας. Ηταν το ηχητικό με την αγωνιώδη φράση «δεν έχω οξυγόνο», που διαπέρασε σαν ρεύμα την κοινωνία. Αραγε το λανθασμένο, από ό,τι φαίνεται, συμπέρασμα για την πυρόσφαιρα που προκλήθηκε από 2,5 τόνους άγνωστου υλικού και οι παλινωδίες του πρώην αναπληρωτή προέδρου του ΕΟΔΑΣΑΑΜ Χρήστου Παπαδημητρίου αρκούν για να ξεχαστούν οι ευθύνες της κυβέρνησης για το σιδηροδρομικό δίκτυο, για τη σύμβαση «717», για τον μοιραίο σταθμάρχη – ρουσφέτι κάποιου άγνωστου «γαλάζιου» παράγοντα; Ή για τη διαχείριση του χώρου του δυστυχήματος, για την απώλεια κρίσιμων αποδεικτικών στοιχείων, για την παρεμπόδιση της έρευνας της Βουλής για την ευθύνη κυβερνητικών στελεχών;
Η παραγγελία της Αδειλίνη
Στο Μέγαρο Μαξίμου εξακολουθούν να πιστεύουν ότι η μνήμη του κόσμου είναι ένα παλίμψηστο που διατηρεί μόνο την τελευταία καταγραφή επικαιρότητας. Η τραγωδία των Τεμπών απέδειξε ότι δεν έχουν δίκιο. Το «δεν έχω οξυγόνο» δεν προϋπέθετε ξυλόλιο και το γεγονός ότι η θεωρία του λαθραίου πτητικού υλικού κατέρρευσε δεν μετατρέπει αυτομάτως την κυβέρνηση από κατηγορούμενη σε κατήγορο.
Μένουν ακόμα πολλά να ερευνηθούν και να απαντηθούν. Κατ’ αρχάς, το ερώτημα που προκύπτει από την παραγγελία της Γεωργίας Αδειλίνη προς τον διευθύνοντα την Εισαγγελία Πρωτοδικών Αθηνών. Η Εισαγγελέας του Αρείου Πάγου ζητεί να διερευνηθεί πώς προέκυψε το συμπέρασμα του ΕΟΔΑΣΑΑΜ για την πυρόσφαιρα, μετά τις διαψεύσεις των Πανεπιστημίων Γάνδης και Πίζας, αλλά και η «διακρίβωση αυτεπαγγέλτως διωκομένων αξιόποινων πράξεων, όπως ενδεικτικά της αθέμιτης επιρροής σε δικαστικούς λειτουργούς». Τι έχει υπόψη της η κυρία Αδειλίνη;
Επειτα υπάρχει το μυστήριο του ίδιου του Χρήστου Παπαδημητρίου. Ενα πρόσωπο το οποίο χρεώθηκε στην Ντόρα Μπακογιάννη και η αλήθεια είναι ότι μπαινόβγαινε κάποτε στο γραφείο της ως νομικός συνεργάτης. Εξαιτίας αυτής της σχέσης δέχθηκε να παρουσιάσει το αστυνομικό του μυθιστόρημα «Αντίστροφη μέτρηση», ένα από τα εννιά που έχει γράψει ο Παπαδημητρίου, όμως η συνεργασία δεν μακροημέρευσε.
Ο Παπαδημητρίου, λέγεται σε νεοδημοκρατικούς κύκλους, μετακινήθηκε προς τον Πάνο Καμμένο και μέσω των δικών του δικτύων τοποθετήθηκε το 2016, επί ΣΥΡΙΖΑ/ΑΝΕΛ, στη θέση του νομικού συμβούλου της Ρυθμιστικής Αρχής Σιδηροδρόμων (ΡΑΣ). Αυτό και μόνο αποτελεί ασυμβίβαστο για τη θέση που είχε στον ΕΟΔΑΣΑΑΜ, καθώς θα χρειαζόταν να ελέγξει μεταξύ άλλων και τις ευθύνες της ΡΑΣ για το δυστύχημα. Στον ΕΟΔΑΣΑΑΜ τοποθετήθηκε επί Χρήστου Σταϊκούρα, ωστόσο λέγεται ότι δεν ήταν επιλογή του πρώην υπουργού, ότι άλλοι τον συνέστησαν. Ποιοι είναι αυτοί, παραμένει άγνωστο.
Μια αιτιολόγηση της επιλογής Παπαδημητρίου είναι ότι «ο χώρος του σιδηροδρόμου δεν έχει πολλά πρόσωπα με γνώση του αντικειμένου, η δεξαμενή είναι περιορισμένη, απ’ έξω δεν έρχονται γιατί οι θέσεις είναι κακοπληρωμένες και αναγκαστικά στρεφόμαστε σε συγκεκριμένα πρόσωπα».
Ο Χρ. Παπαδημητρίου κατηγόρησε τον Μπαρτ Ακού, το νούμερο δύο του ERA, του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Σιδηροδρόμων, ότι τον πίεζε να δεχθεί τα συμπεράσματα της ομάδας εμπειρογνωμόνων της ΕΔΑΠΟ για την πρόκληση της πυρόσφαιρας και να τα εντάξει στο πόρισμα. Μάλιστα, σε ραδιοφωνική του συνέντευξη δήλωσε ότι οι Ευρωπαίοι «μας θεωρούν Ουγκάντα» και δεν ήθελαν σε καμία περίπτωση να δεχθούν τη θεωρία ανάφλεξης των ελαίων σιλικόνης για να μην τεθεί ζήτημα για τις συγκεκριμένες ηλεκτράμαξες (σ.σ.: κατασκευής Siemens).
Ο Ακού, ο οποίος έχει υπογράψει το πιστοποιητικό ασφάλειας της Hellenic Train, έχει επίσης κώλυμα συμμετοχής στην έρευνα. Πηγές που βρίσκονται κοντά στην προηγούμενη ηγεσία του υπουργείου Μεταφορών λένε ότι «δεν υπάρχει πόρισμα ΕΟΔΑΣΑΑΜ» και ότι αυτό που δημοσιοποιήθηκε προέρχεται από τους Ακού, Φαμπρίτσιο Καρπινέλι και Κωνσταντίνο Καπετανίδη.
Ο Ακού, όπως φαίνεται και από την ηλεκτρονική αλληλογραφία που αντάλλαξε με τον Παπαδημητρίου, εμφανιζόταν απόλυτα βέβαιος ότι οι μετασχηματιστές ή άλλα εξαρτήματα των μηχανών δεν συνέβαλαν στη δημιουργία της πυρόσφαιρας. Αλλά και όσοι τον συνάντησαν την περίοδο της έρευνας, μέσω προσωπικών συνεντεύξεων, τον θυμούνται να δηλώνει κατηγορηματικά ότι «δεν ευθύνονται οι αμαξοστοιχίες και δεν το συζητώ περαιτέρω».
Οι παραπάνω πηγές προσθέτουν ότι η συμμετοχή του ERA και των συγκεκριμένων εκπροσώπων του ζητήθηκε εγγράφως από την Κομισιόν και από την τότε αρμόδια επίτροπο.
Η θέση της Κομισιόν
Εκπρόσωπος της Κομισιόν, σε ερώτηση του «Β», απάντησε ότι «η έρευνα διεξήχθη με αποκλειστική ευθύνη του ΕΟΔΑΣΑΑΜ και ο ρόλος του ERA ήταν μόνο συμβουλευτικός, κατόπιν αιτήματος της Ελλάδας. Οι εμπειρογνώμονές του επιλέχθηκαν από τον εκτελεστικό διευθυντή του ERA. Δεν ζητήθηκε η γνώμη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τα άτομα που επιλέχθηκαν. Και οι δύο ειδικοί εργάζονταν στη μονάδα ασφαλείας του ERA και επιλέχθηκαν με βάση τις γνώσεις και την εμπειρία τους σε σχέση με τις έρευνες ατυχημάτων».
«Η Επιτροπή», συνεχίζει ο εκπρόσωπός της, «δεν έχει κανένα σχόλιο για τις δηλώσεις του κ. Παπαδημητρίου, οι οποίες δεν αντικατοπτρίζουν τις απόψεις της Επιτροπής ή του ERA. Η έκθεση διερεύνησης ατυχήματος συντάχθηκε πλήρως και εγκρίθηκε με αποκλειστική ευθύνη του ΕΟΔΑΣΑΑΜ.
Η ευρωπαϊκή οδηγία για την ασφάλεια των σιδηροδρόμων ορίζει ότι για κάθε ατύχημα ο εθνικός φορέας που είναι υπεύθυνος για την έρευνα μεριμνά για τα κατάλληλα μέσα, τα οποία περιλαμβάνουν την απαραίτητη επιχειρησιακή και τεχνική τεχνογνωσία για τη διεξαγωγή της έρευνας, στην προκειμένη περίπτωση του ΕΟΔΑΣΑΑΜ. Ο ERA και η Επιτροπή συνεχίζουν να υποστηρίζουν τους ελληνικούς σιδηροδρομικούς φορείς μέσω της εκπαίδευσης και της τεχνικής συνεργασίας για αυτό που είναι πιο σημαντικό αυτή τη στιγμή: τη δημιουργία ενός βιώσιμου και ασφαλούς σιδηροδρομικού συστήματος στην Ελλάδα».
Σύμφωνα με πληροφορίες του «Β», η προηγούμενη ευρωπαία επίτροπος Μεταφορών Αντίνα Βαλεάν θεωρούσε το θέμα των Τεμπών «καυτή πατάτα» και κινούνταν στη λογική της υποβάθμισής του.
