Ήταν Απρίλιος του 2019, τώρα Ιούνιος του 2025. Όταν ενώπιον της Κεντρικής Επιτροπής του ΣΥΡΙΖΑ ο τότε πρόεδρος Αλέξης Τσίπρας προοικονομούσε πως «το Γαλάτσι ήταν μόνο η αρχή» της Προοδευτικής Συμμαχίας, ο νυν Σωκράτης Φάμελλος δεν φανταζόταν, κι ενώ μιλά αδιαλείπτως για την ανάγκη συμπορεύσεων με κυβερνητικό όραμα, ότι έξι χρόνια αργότερα στο Περιστέρι θα ήταν, εν πολλοίς, το γκροτέσκο τέλος της.
Ενόσω ο πρώην πρωθυπουργός παρεμβαίνει και προλειαίνει το έδαφος για την επάνοδό του, προβάλλοντας ως απάντηση στη «μονοκρατορία» της ΝΔ μια σύγχρονη προοδευτική ιδέα, εκείνος ο «πολιορκητικός κριός» για τη διεύρυνση έξω από τα στεγανά της Κουμουνδούρου και τη διείσδυση σε σοσιαλιστικά «κάστρα» της εποχής πριν από τις διαδοχικές εκλογικές μάχες αλλά και αμέσως μετά κινδυνεύει να αποτελέσει φιλόδοξη ανάμνηση και να καταλήξει εις τα εξ συνετέθη.
Οι «αποκολλήσεις», πριν και μετά το πρόσφατο 5ο Συνέδριο, κατά πλειονότητα μελών με «πασοκογενές» παρελθόν (αλλά και ορισμένων που έχουν ταυτιστεί παραδοσιακά με το περιβάλλον Τσίπρα) «διαβρώνουν» ακόμη περισσότερο την ήδη «φαγωμένη» βάση του ΣΥΡΙΖΑ, ο οποίος ζορισμένος δημοσκοπικά πασχίζει να χαλιναγωγήσει φυγόκεντρες δυνάμεις. Με αφετηρία εκείνη την παραίτηση της δαιμόνιας Ζωής Καρκούλια από την Πολιτική Γραμματεία κι εν γένει από το κόμμα, η Κουμουνδούρου έχει πληγεί από μια φυλλόρροια ανθρώπινου δυναμικού που, σύμφωνα με καλά πληροφορημένες πηγές, θα συνεχιστεί μέσα στο επόμενο διάστημα, καθώς αρκετοί εξ αυτών θεωρούν εαυτούς ανεπιθύμητους και ταυτόχρονα αμφιβάλλουν για το «αύριο».
Η ιστορική στήλη του Βήματος στο inbox σου
Γίνε μέλος του καθημερινού newsletter που αποκαλύπτει όσα συμβαίνουν στο πολιτικό παρασκήνιο και απόκτησε πρόσβαση σε αποκλειστικό περιεχόμενο.
Ισάριθμη των τριών προηγούμενων διασπαστικών φάσεων δεν λογίζεται ακόμη. Είναι όμως σημαίνουσα και γεμάτη συμβολισμούς ως προς το παρόν και το μέλλον του ΣΥΡΙΖΑ.
Τα δύο κύματα της Προοδευτικής Συμμαχίας
Σ’ εκείνη την πανηγυρική μάζωξη του Γαλατσίου των χιλιάδων παρόντων, αμέσως μετά την προγραμματική συμπόρευση με τη ΔΗΜ.ΑΡ του Θανάση Θεοχαρόπουλου και με άλλες σοσιαλιστικές δυνάμεις, ο Αλ. Τσίπρας άνοιγε διάπλατα τις πόρτες και υποδεχόταν δεκάδες πρόσωπα και σχηματισμούς διαφορετικών καταβολών. Ήταν τέτοιος ο ενθουσιασμός της ημέρας που ο γραμματέας Πάνος Σκουρλέτης τού έλεγε «πρόεδρε, μετά απ’ αυτό μπορείς να πας σε εκλογές όποτε θέλεις».
Θ’ ακολουθούσε το δεύτερο μεγάλο κύμα του φθινοπώρου, με σημείο αναφοράς την ΚΕ Ανασυγκρότησης, το κείμενο συστράτευσης των 120 «Καραβελιστών» και την εκδήλωση που είχαν οργανώσει με ομιλητή τον τότε αρχηγό του ΣΥΡΙΖΑ αρχές Δεκεμβρίου 2019. Σε πείσμα εσωκομματικών αντιρρήσεων από τα πιο ριζοσπαστικά ρεύματα, ο ίδιος αναζητούσε τα κυρίως «πράσινα» ερείσματα που θα παρήγαγαν ένα στιβαρό κεντροαριστερό μέτωπο εξουσίας προκειμένου, όπως έλεγε, να γεννηθεί «ένα σύγχρονο, συμμετοχικό και δημοκρατικό κόμμα της κυβερνώσας Αριστεράς». Το «ΠΣ» δίπλα στο ΣΥΡΙΖΑ είχε λάβει την ολική υπόστασή του.
Η αντιστροφή του κλίματος
Οι διαδοχικές ήττες στην κάλπη, αλλά κατά βάση η μη εκπλήρωση του σχεδίου μετασχηματισμού άφησαν ημιτελή την απόπειρα. Ο Αλ. Τσίπρας αποχώρησε από την προεδρία και σήμερα αρκετοί εξ όσων είχαν ενταχθεί με ζήλο και προσδοκία στην κοινή προσπάθεια εγκαταλείπουν τον ΣΥΡΙΖΑ με σοβαρότατες αιχμές για τη συνολική λειτουργία του.
Φεύγοντας χρησιμοποιούν σχεδόν την ίδια σκληρή γλώσσα. Μιλούν για έλλειψη κεντρικού συντονισμού, προσωπικές ιδεοληψίες, εσωκομματικές διευθετήσεις με αναπαραγωγή θέσεων, προβληματική δομή και κυρίως απουσία ιδεολογικού στίγματος που αλλοιώνει τη μεγάλη εικόνα. Χωρίς οι «αφορισμοί» να έχουν στον πυρήνα τους αποκλειστικά τον Σωκράτη Φάμελλο, διότι θα ήταν άδικο όπως λένε σε μεταξύ τους συζητήσεις, αλλά και χωρίς να τον αφαιρούν κι αυτόν από την εξίσωση. Τους απογοήτευσε ο συνολικός εγκλωβισμός σ’ ένα στερεοτυπικό μοντέλο κι όχι απαραίτητα τα πρόσωπα.
Η πόρτα που άνοιξε
Αμέσως μετά τη Ζ. Καρκούλια ακολούθησε η τετράδα των Νίκου Μαδεμλή, Γεωργίας Σουλτάτη, Κώστα Μανιάτη και Τάνιας Καραγιάννη που είχαν φύγει από το ΚΙΝ.ΑΛ, προτού διαβούν την έξοδο, ύστερα από το πέρας των συνεδριακών διαδικασιών, ο Τάκης Κορμάς της Σοσιαλιστικής Πρωτοβουλίας και ο Γιώργος Κυριακόπουλος.
Κι αν από την άλλη οι «αποστρατεύσεις» του Φώτη Κουβέλη (που είχε κάνει το βήμα προς τον ΣΥΡΙΖΑ από το 2018) και του Στέφανου Τζουμάκα δικαιολογούνται ηλικιακά, του Χρήστου Σπίρτζη (που είχε προλάβει την κυβερνητική θητεία) η εκούσια απαγκίστρωση από τα κέντρα αποφάσεων βάθυνε παραπάνω τη ρωγμή. Ο πρώην υπουργός πολιτεύεται στην Ανατολική Αττική, αλλά οι άρρηκτες σχέσεις του με τον Βόρειο Τομέα συνέπεσαν με τη φυγή 50 μελών της ΟΜ Πεντέλης λίγες ημέρες πριν από την ανάδειξη νέας Κεντρικής Επιτροπής.
Μια ΚΕ που επισήμως θα ανανεωθεί στο τέλος της ημέρας ύστερα από τρία χρόνια διαρκών προσθαφαιρέσεων, κόντρα στην απροθυμία συμμετοχής από στελέχη με προγενέστερες αναφορές στη Χαρ. Τρικούπη (Τσιόκας, Κοτσακάς) και στη ΔΗ.ΜΑΡ (Χαλαζωνίτης, Αρσένη), τον περιορισμένο αριθμό διεκδικητών, τις μερικές ανακλήσεις υποψηφιοτήτων κι εσχάτως τις παραιτήσεις από την ΚΕΦΕ εξαιτίας των ενστάσεων στην υβριδική ψηφοφορία (κάλπη, ηλεκτρονικά). Ένα δείγμα της ευρείας αμφιταλάντευσης που κυριαρχεί, αλλά και της αμηχανίας που έχει επιφέρει.
Πού θα καταλήξουν όσοι φεύγουν από τον ΣΥΡΙΖΑ
Ντε φάκτο η πλειονότητα αυτών που «αποσχίζονται», κι αρκετοί εξ όσων ακολουθήσουν ανάλογο δρόμο, δεν πρόκειται να «εξαφανιστούν». Πολιτικά πρόσωπα με πορεία ετών σ’ έναν χώρο με γερές ρίζες στο κοινωνικό γίγνεσθαι και χρόνια συμμετοχή σε ταξικά κινήματα, αφήνουν γι’ αρχή τον χρόνο να ωριμάσει και παράλληλα εξετάζουν νέους τρόπους έκφρασης που θα καλύπτουν τις πολιτικές και κοινωνικές ανησυχίες τους.
Αναπόφευκτο είναι να τους (ξανα)συνδέουν με το ΠαΣοΚ. Για ορισμένους, που δεν είχαν αποχωρήσει επεισοδιακά και η εκτίμηση είναι αμοιβαία, δίαυλοι υπάρχουν ακόμη ανοικτοί. Μέχρι εκεί ωστόσο – τίποτα περισσότερο ή τίποτα λιγότερο. Επανένταξη δεν διαφαίνεται ότι αναπτύσσεται στον ορίζοντα – όχι ακόμα τουλάχιστον.
Προφανώς άπαντες παρακολουθούν και το νέο εγχείρημα του Αλέξη Τσίπρα. Στην πλειονότητά τους πάντως δεν θεωρούν πως, απ’ όσα κατανοούν, δεν έχει να προσφέρει εκείνο το φρέσκο που ζητά σήμερα η πολιτική ζωή, συνυφασμένο με τις ανάγκες της εποχής. Περισσότερο ως μια μετατόπιση του κέντρου βάρους το αντιμετωπίζουν σε αυτή την πρώιμη περίοδο, ως μια μετρημένη διαχείριση της σοβαρής κρίσης του αξιακού συστήματος, αλλά όχι ως την απόλυτη εναλλακτική. Ούτε διαβλέπουν ακόμη ποιος είναι ικανός να τους εκπροσωπήσει σε κάτι τέτοιο.
Απογοητευμένοι, οριακά δε «πληγωμένοι» από την πορεία των πραγμάτων, δεν προβλέπουν άμεσες εξελίξεις και σοβαρή προοπτική πριν από τις εθνικές εκλογές, γιατί δεν μεσολαβεί, ούτε επιδιώκεται, η απαιτούμενη ζύμωση. Εφικτό να τους καλύψει κάτι άμεσα, έξι χρόνια μετά σε μια άλλη εκδοχή της Προοδευτικής Συμμαχίας, το θεωρούν δύσκολο προσώρας. Ένα «νέο Γαλάτσι» ή ένα «νέο Caravel» θα καθυστερήσουν όσο κι αν η κεντρική γραμμή διατηρεί το επίδικο αφήγημα των συμπορεύσεων στην επικαιρότητα.
Κι αν αυτή η πληγή μείνει ανοικτή, ο ΣΥΡΙΖΑ θα συνεχίσει να αιμορραγεί, όταν την ίδια στιγμή έχουν μεσολαβήσει και οι εκκωφαντικές παραιτήσεις από τα όργανα του Γιώργου Βασιλειάδη, του Διονύση Τεμπονέρα, η επισημοποίηση της αποχώρησης του ήδη αποστασιοποιημένου Γιώργου Τσίπρα και η «οπισθοχώρηση» των Αλέκου Φλαμπουράρη και Γιάννη Μπαλάφα. Μέσα σ’ όλους αυτούς χώρεσε ακόμη κι ο πρώην υποψήφιος πρόεδρος Απόστολος Γκλέτσος!
