Η πρόταση του Ντόναλντ Τραμπ για τον τερματισμό του πολέμου στην Ουκρανία περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, την αναγνώριση της Κριμαίας ως ρωσικό έδαφος από τις ΗΠΑ. Ο ουκρανός πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι την απέρριψε, λέγοντας ότι η Ουκρανία δεν θα αναγνωρίσει την Κριμαία ως ρωσική διότι αυτό θα παραβίαζε το Σύνταγμά της.
Ο Τραμπ απείλησε ότι οι ΗΠΑ θα εγκαταλείψουν την προσπάθεια ειρήνευσης και ειρωνεύτηκε τον Ζελένσκι λέγοντας ότι μπορεί να συνεχίσει να πολεμάει άλλα τρία χρόνια μέχρι να χάσει όλη την Ουκρανία. Δεν είναι σαφές αν οι αμερικανικές απειλές αποσκοπούν στο να πιέσουν τον Ζελένσκι να κάνει εδαφικές παραχωρήσεις στη Ρωσία ή να δημιουργήσουν ένα πρόσχημα ώστε οι ΗΠΑ να πάψουν να στηρίζουν την Ουκρανία.
Ευρωπαίοι, ακόμη και ουκρανοί αξιωματούχοι, παραδέχονται κατ’ ιδίαν ότι είναι απίθανο το Κίεβο να ξαναπάρει σύντομα τον έλεγχο της Κριμαίας. Στόχος τους είναι, στην καλύτερη περίπτωση, να αποτρέψουν μια βιαστική ειρηνευτική συμφωνία με την οποία η Ρωσία θα κρατήσει την Κριμαία και άλλα ουκρανικά εδάφη χωρίς η Ουκρανία να εξασφαλίσει σημαντικά εχέγγυα για το μέλλον της.
Σε ποιον ανήκει η Κριμαία;
Η Κριμαία αναγνωρίζεται διεθνώς ως ουκρανική. Η Ρωσία την προσάρτησε παράνομα τον Μάρτιο του 2014, ως απάντηση στην λεγόμενη “Επανάσταση του Ευρωμαϊντάν” κατά την οποία οι Ουκρανοί είχαν κατέβει στους δρόμους του Κιέβου κατά του τότε προέδρου, του ρωσόφιλου Βίκτορ Γιανούκοβιτς, επειδή απέσυρε τη χώρα από τη συμφωνία σύνδεσης με την ΕΕ.
Η αντίστροφη μέτρηση για την Κριμαία ξεκίνησε στις 27 Φεβρουαρίου 2014, όταν ρώσοι στρατιώτες, που δεν έφεραν διακριτικά στις στολές τους, αναπτύχθηκαν σε ολόκληρη την χερσόνησο για να την καταλάβουν και να την αποσπάσουν από την Ουκρανία. Οι ρώσοι στρατιώτες έμειναν στην ιστορία ως “μικρά πράσινα ανθρωπάκια” επειδή είχαν καλυμμένα τα πρόσωπά τους και δεν έφεραν κανένα διακριτικό στις πράσινες στρατιωτικές στολές τους, καθώς η Ρωσία αρχικά αρνιόταν ότι είχε εισβάλει στην Κριμαία.
Άντρες των ρωσικών ειδικών δυνάμεων, πάντα χωρίς διακριτικά στις στολές τους, κατέλαβαν τα κυβερνητικά κτήρια και τις ουκρανικές στρατιωτικές βάσεις και απέκοψαν τη χερσόνησο από την υπόλοιπη Ουκρανία. Μια φιλορωσική κυβέρνηση πήρε την εξουσία στην Κριμαία, διοργάνωσε δημοψήφισμα (υπό συνθήκες κατοχής) για ένωση με τη Ρωσία και ανακοίνωσε ότι το 97% ψήφισε υπέρ της ένωσης (με συμμετοχή άνω του 80%). Λίγες μέρες αργότερα, στις 18 Μαρτίου 2014, η Ρωσία προσάρτησε την Κριμαία.
Η Μόσχα παραδέχτηκε ότι οι δυνάμεις της κατέλαβαν την χερσόνησο επειδή υπήρχαν “απειλές κατά της ζωής των πολιτών της Κριμαίας” και ο κίνδυνος “οι ρωσικές στρατιωτικές εγκαταστάσεις στην Κριμαία να καταληφθούν από εξτρεμιστές”.
Στις 27 Μαρτίου 2014, η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ υποστήριξε την εδαφική ακεραιότητα της Ουκρανίας, αναγνωρίζοντας την Κριμαία ως αναπόσπαστο κομμάτι της. Από τα 194 κράτη-μέλη του ΟΗΕ, 100 ψήφισαν υπέρ, 11 κατά (Ρωσία, Αρμενία, Λευκορωσία, Συρία, Κούβα, Βολιβία, Βενεζουέλα, Νικαράγουα, Σουδάν, Ζιμπάμπουε και Βόρεια Κορέα) και 58 απείχαν.
Ποια είναι η στρατηγική αξία της Κριμαίας;
Το 1991, μετά τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης, η Ουκρανία και η Ρωσία έγιναν δύο χωριστά, κυρίαρχα κράτη. Η Κριμαία – την οποία είχε χαρίσει το 1954 στην Ουκρανία, που τότε αποτελούσε μέρος της Σοβιετικής Ένωσης, ο σοβιετικός ηγέτης Νικήτα Χρουστσόφ – παρέμεινε στην Ουκρανία. Το πρόβλημα όμως ήταν σε ποιον θα ανήκε ο Στόλος της Μαύρης Θάλασσας, που είχε τη βάση του στη Σεβαστούπολη, την πρωτεύουσα της Κριμαίας: στη Ρωσία ή στην Ουκρανία;
Τελικά συμφωνήθηκε, ανάμεσα στη Μόσχα και το Κίεβο το 1997, ότι η Ουκρανία θα νοίκιαζε τις ναυτικές εγκαταστάσεις της Κριμαίας στη Ρωσία έναντι 97 εκατ. δολαρίων τον χρόνο.
Η Κριμαία έχει πληθυσμό λίγο περισσότερο από 2 εκατομμύρια και το 78% είναι Ρώσοι. Τα λιμάνια της στη Μαύρη Θάλασσα παρέχουν εύκολη πρόσβαση στην Ανατολική Μεσόγειο και στη Μέση Ανατολή.
Ποια είναι η κατάσταση στην Κριμαία σήμερα;
Αφού προσάρτησαν την Κριμαία το 2014, οι Ρώσοι έχτισαν μια γέφυρα, τη Γέφυρα της Κριμαίας ή Γέφυρα του Κερτς, που δια μέσου του Πορθμού του Κερτς ενώνει τη χερσόνησο με την περιοχή του Κρασνοντάρ στη Ρωσία. Είναι η μακρύτερη γέφυρα στην Ευρώπη, έχει μήκος 19 χλμ, και στην πραγματικότητα είναι δύο παράλληλες γέφυρες, μια για αυτοκίνητα και μια για τρένα.
Μετά την προσάρτηση της Κριμαίας, η Δύση επέβαλε οικονομικές κυρώσεις στη Ρωσία – μερικές είχαν ως στόχο ειδικά την Κριμαία, όπως την απαγόρευση στα κρουαζιερόπλοια να δένουν σε επτά λιμάνια της.
Η Μόσχα απαγόρευσε τα ουκρανικά κόμματα στην Κριμαία, αφήνοντας τους Ουκρανούς της χερσονήσου χωρίς καμία πολιτική εκπροσώπηση, ενώ μετά τη νέα εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022, η έκφραση της ουκρανικής ταυτότητας στην Κριμαία είναι ακόμη πιο επικίνδυνη.
Οι ρωσικές αρχές της Κριμαίας ανάγκασαν τους κατοίκους να πάρουν την ρωσική υπηκοότητα και να παραδώσουν τα ουκρανικά διαβατήριά τους. Όσοι δεν συμμορφώνονται απολύονται από τη δουλειά τους, χάνουν την ακίνητη περιουσία τους, δεν μπορούν να ταξιδέψουν στην Ουκρανία ή σε άλλες χώρες και απειλούνται με απέλαση ως ξένοι.
