Περιμένοντας την «Αποκάλυψη»: Πώς η προετοιμασία για το τέλος του κόσμου έγινε mainstream στη Βρετανία
Μέχρι πρόσφατα, όσοι προετοιμάζονταν για την «Αποκάλυψη», καταστροφές, πολέμους ή οικονομικές καταρρεύσεις θεωρούνταν περιθωριακές φιγούρες.
Αντιμετωπίζονταν συχνά με χλευασμό ή καχυποψία – σαν να ήταν θιασώτες θεωριών συνωμοσίας ή υπερβολικά επηρεασμένοι από ταινίες καταστροφής.
Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια, το τοπίο έχει αλλάξει ριζικά.
Η πανδημία της COVID-19, οι ενεργειακές κρίσεις, η πολιτική αστάθεια, η απειλή του πυρηνικού πολέμου, ακόμη και οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, έχουν οδηγήσει πολλούς Βρετανούς να αισθανθούν ανασφάλεια για το μέλλον.
Αποτέλεσμα; Μια αύξηση όσων προετοιμάζονται πρακτικά και ψυχολογικά για κάθε ενδεχόμενο, από βραχυπρόθεσμες διακοπές ρεύματος μέχρι την πλήρη κατάρρευση του κοινωνικού ιστού.
Η άνοδος του βρετανικού «Prepping»
Η βρετανική κοινότητα των preppers ανθίζει σιωπηλά.
Με χιλιάδες μέλη σε διαδικτυακές ομάδες, η κουλτούρα της προετοιμασίας αποκτά νέους οπαδούς – από γιατρούς μέχρι γονείς με μικρά παιδιά.
Σύμφωνα με την Μπούσρα Σεχζάντ, ερευνήτρια στο πανεπιστήμιο του Newcastle, οι preppers δεν είναι φανατικοί ή γραφικοί, αλλά ενημερωμένοι, σκεπτικιστές και προβληματισμένοι πολίτες.
Παρότι το βρετανικό prepping διαφέρει από το αμερικανικό (λόγω αυστηρής νομοθεσίας περί όπλων και λιγότερων διαθέσιμων χώρων για καταφύγια), η βάση παραμένει η ίδια: η αναζήτηση ελέγχου μέσα στο χάος.
Νέοι «επιζώντες»
Ο Τζάστιν Τζόουνς, ένας 38χρονος πατέρας δύο παιδιών από το Νότιγχαμ, δεν θεωρεί τον εαυτό του υπερβολικό.
«Δεν ζω σε καταφύγιο, ούτε περιμένω ότι ο κόσμος θα τελειώσει αύριο», λέει.
«Απλώς θέλω να ξέρω ότι αν έρθει μια κρίση, θα έχω τα βασικά: φαγητό, νερό, φάρμακα. Αυτό δεν είναι παράνοια — είναι ευθύνη».
Ο Τζόουνς διατηρεί στο σπίτι του ένα απόθεμα ξηρής τροφής για τρεις μήνες, ένα ηλιακό σύστημα φόρτισης για κινητά και φακούς, ενώ έχει οργανώσει και ένα μικρό δίκτυο με γείτονες για ανταλλαγή βασικών αγαθών σε περίπτωση ανάγκης.
Ταυτόχρονα διευθύνει το ηλεκτρονικό κατάστημα UK Prepping Shop, το οποίο διαθέτει από τρόφιμα έκτακτης ανάγκης και ραδιόφωνα με χειροκίνητη λειτουργία μέχρι βαλλίστρες και αλεξίσφαιρα γιλέκα.
Όταν η Ρωσία εισέβαλε στην Ουκρανία, συνεχίζει ο Τζόουνς, «πουλήσαμε σαν τρελοί αντιασφυξιογόνες μάσκες, εξοπλισμό πυρηνικής προστασίας, δισκία καλίου. Κάναμε το εμπόριο ενός μήνα σε μιάμιση μέρα».
Η βιομηχανία της προετοιμασίας σε άνθηση
Η αγορά που σχετίζεται με την προσωπική ετοιμότητα σημειώνει αλματώδη ανάπτυξη.
Από εξειδικευμένα ηλεκτρονικά καταστήματα με εξοπλισμό επιβίωσης, μέχρι σεμινάρια πρώτων βοηθειών και αυτονομίας σε καταστάσεις κρίσης, η ζήτηση είναι συνεχώς αυξανόμενη.
Η εταιρεία Emergency Food Co. στο Γιορκσάιρ έχει υπερδιπλασιάσει τις πωλήσεις της μέσα σε δύο χρόνια.
Συσκευασμένες τροφές με μεγάλη διάρκεια ζωής, φίλτρα νερού, φορητές γεννήτριες και κιτ πρώτων βοηθειών εξαντλούνται γρήγορα από τις αποθήκες.
Όπως λέει εκπρόσωπος της εταιρείας: «Πριν το 2020, το κοινό μας ήταν κυρίως λάτρεις της περιπέτειας ή άνθρωποι που ζούσαν σε απομονωμένες περιοχές. Πλέον εξυπηρετούμε πολυκατοίκες στο Λονδίνο».
Παράλληλα, τηλεοπτικές εκπομπές και ντοκιμαντέρ που πραγματεύονται σενάρια κρίσεων έχουν ενισχύσει την διεύρυνση αυτής της κουλτούρας.
Εκδόσεις όπως το BBC και το Channel 4 αφιερώνουν όλο και περισσότερο χρόνο σε αφηγήσεις «σύγχρονων επιζησάντων» και παρουσιάζουν τις πρακτικές τους με ουδέτερη, ακόμη και θετική ματιά.
Ψυχολογία πίσω από την τάση
Πολλοί ψυχολόγοι ερμηνεύουν αυτή την αλλαγή ως φυσική αντίδραση σε έναν κόσμο γεμάτο αβεβαιότητες.
Η δυνατότητα να «κάνεις κάτι» – έστω και απλό, όπως να γεμίσεις ένα ντουλάπι με τροφές – επαναφέρει ένα αίσθημα ελέγχου.
«Ζούμε σε μια εποχή όπου η πληροφορία για κρίσεις είναι διαρκής και άμεση», εξηγεί η δρ. Έμιλι Φόρστερ, κοινωνιολόγος στο Πανεπιστήμιο του Μάντσεστερ.
«Η συνεχής έκθεση σε δυσάρεστα σενάρια δημιουργεί άγχος, και η προετοιμασία λειτουργεί σαν ψυχολογικό μαξιλάρι. Δεν σημαίνει απαραίτητα ότι κάποιος είναι καταστροφολόγος — είναι συχνά ένα σημάδι προσαρμοστικής νοημοσύνης».
Η διαφορά ανάμεσα στον φόβο και την πρόνοια
Παρότι δεν λείπουν οι φωνές που προειδοποιούν ότι αυτού του είδους η κουλτούρα ενδέχεται να τροφοδοτεί υπερβολές ή ακόμη και ατομικισμό, οι περισσότεροι από τους «νέους επιζώντες» τονίζουν το αντίθετο: ότι η πρόνοια για το μέλλον ενισχύει την αίσθηση ευθύνης απέναντι στην κοινότητα.
Πολλές ομάδες σε τοπικό επίπεδο στη Βρετανία οργανώνουν συλλογικά αποθέματα, μοιράζονται γνώσεις (όπως τρόπους αποθήκευσης νερού ή παρασκευής ψωμιού χωρίς ρεύμα) και δημιουργούν δίκτυα αλληλοβοήθειας.
Σε κάποιες περιπτώσεις, μάλιστα, η κρίση έγινε αφορμή για ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής και αναβίωση πρακτικών που είχαν ξεχαστεί.
Από το περιθώριο στο mainstream
Η ιδέα της προετοιμασίας, κάποτε περιθωριακή ή ακόμη και αντικείμενο χλευασμού, κερδίζει πλέον τον σεβασμό.
Δεν πρόκειται απαραίτητα για ανθρώπους που αποσύρονται από τον κόσμο ή χτίζουν καταφύγια στο βουνό.
Πρόκειται για καθημερινούς πολίτες που, με γνώμονα την ευθύνη και την πρόνοια, επιλέγουν να προετοιμαστούν για ένα αβέβαιο αύριο.
«Δεν είναι ακριβώς ότι η ζωή μιμείται την τέχνη», λέει η Κλαιρ Μπιρτχαλ, καθηγήτρια σύγχρονης κουλτούρας στο King’s College του Λονδίνου, «αλλά ότι υπάρχει μια συγκεκριμένη αναδρομική σχέση μεταξύ των μέσων ενημέρωσης και της ζωής. Οι δυστοπικές αλληγορίες και η αισθητική έχουν από καιρό διεισδύσει στην πραγματικότητα. Εν τέλει τα ζόμπι είναι μόνο εν μέρει μεταφορικά».
