Υπάρχουν μόνο δύο είδη ζώων που μπορούν να κουβαλήσουν ένα αντικείμενο τόσο μεγάλο, ώστε για να το πετύχουν πρέπει να ενώσουν τις δυνάμεις τους και τους εγκεφάλους τους: οι άνθρωποι και τα μυρμήγκια. Ολες οι κατηγορίες ανθρώπων ή, τέλος πάντων, από ένα IQ και πάνω. Αλλά μόνο το 1% των 15.000 μυρμηγκιδών: πρόκειται για το είδος Paratrechina longicornis, γνωστά ως «τρελά μυρμήγκια», που λέγονται έτσι επειδή όταν έρχονται αντιμέτωπα με μια πρόκληση κινούνται προς όλες τις κατευθύνσεις, σαν να έχουν πανικοβληθεί. Ε, δεν έχουν. Ξέρουν πολύ καλά τι κάνουν. Καλύτερα κι από τους ανθρώπους.
Το ισραηλινό Επιστημονικό Ινστιτούτο Βάιζμαν τα μελετάει για χρόνια. Και τώρα έστησε ένα προκλητικό πείραμα. Τα έβαλε να αναμετρηθούν με τους ανθρώπους στη μεταφορά ενός μεγάλου (για τα μέτρα κάθε είδους) κομματιού ξύλου σε μορφή Τ από έναν χώρο σε έναν άλλο, μέσω μιας μικρής πόρτας, και στη συνέχεια σε έναν τρίτο μέσω μιας εξίσου μικρής πόρτας. Τα αποτελέσματα δημοσιεύτηκαν στο επιστημονικό περιοδικό PNAS.
Συμπέρασμα πρώτο: σε ατομικό επίπεδο, ο άνθρωπος νικάει πάντα το μυρμήγκι. Αν συνέβαινε το αντίθετο, θα έπρεπε ομολογουμένως να αναθεωρήσουμε μερικά βασικά πράγματα.
Συμπέρασμα δεύτερο: όταν λειτουργούν σε ομάδες, είτε μεγάλες είτε μικρές, οι sapiens και πάλι είναι πιο αποτελεσματικοί από τα longicornis στη μεταφορά των Τ. Το ενδιαφέρον εδώ, όπως λέει ο επικεφαλής της έρευνας Οφέρ Φάινερμαν στην «El Pais», είναι ότι ενώ ένα μυρμήγκι που μεταφέρει ένα φορτίο μόνο του δεν θυμάται για μεγάλο χρονικό διάστημα την κατεύθυνση της κίνησής του, ιδίως αν προσκρούσει σε έναν τοίχο, μια ομάδα μυρμηγκιών μπορεί να καταγράψει την κατεύθυνση της κίνησής της για μερικά δευτερόλεπτα και υπό ορισμένες προϋποθέσεις να τη συνεχίσει. Πρόκειται για τη λεγόμενη αναδυόμενη ευφυΐα, που έχει μια εξελικτική βάση: επειδή τα «τρελά μυρμήγκια» έχουν την τάση να υποχωρούν όταν συναντούν ένα άλλο είδος, αν θέλουν να εξασφαλίζουν τροφή πρέπει να συνεργάζονται αποτελεσματικά για να τη μεταφέρουν το ταχύτερο δυνατό στη φωλιά τους.
Υπάρχει όμως κι ένα τρίτο συμπέρασμα, το πιο ενδιαφέρον – ή μήπως το πιο ανησυχητικό; – απ’ όλα. Οταν οι συνθήκες είναι ίδιες, τα μυρμήγκια είναι πιο αποτελεσματικά από τους ανθρώπους. Πώς εξασφαλίστηκαν ίδιες συνθήκες στο συγκεκριμένο πείραμα; Φόρεσαν στους ανθρώπους μάσκες και πολύ σκούρα γυαλιά ηλίου, ώστε να μην μπορούν ούτε να μιλούν μεταξύ τους ούτε να κάνουν χειρονομίες. Η αποτελεσματικότητά τους μειώθηκε τότε αισθητά. Και αυτό έχει να κάνει με τον εγκέφαλο: όσο πιο σύνθετος είναι, τόσο ευρύτερη επικοινωνία απαιτείται προκειμένου η συνεργασία να είναι αποτελεσματική.
Ας γυρίσουμε τώρα πίσω στο Παιχνίδι του Καλαμαριού – και να προειδοποιήσουμε ότι μπορεί να υπάρχουν στη συνέχεια ορισμένα spoilers. Η ερμηνεία του παιχνιδιού είναι ότι απεικονίζει τη βαρβαρότητα του καπιταλισμού: οι δυστυχείς πρωταγωνιστές βυθίζονται στα χρέη, δέχονται απειλές για τη ζωή τους αν δεν τα ξεπληρώσουν και εναποθέτουν όλες τους τις ελπίδες σε ένα σατανικό παιχνίδι που έχει επινοήσει ένας πάμπλουτος σαδιστής. Υπάρχει όμως και μια άλλη διάσταση, που έχει να κάνει γενικότερα με την ανθρώπινη φύση. Δεν είναι κάτι πρωτότυπο, αλλά καλό είναι να το θυμόμαστε: σε ορισμένες συνθήκες, οι άνθρωποι όχι μόνο δεν μπορούν να συνεργαστούν μεταξύ τους, αλλά είναι ικανοί και να αλληλοφαγωθούν.
Ποιες είναι αυτές οι συνθήκες: ένα ισχυρό δόλωμα, όπως για παράδειγμα ένα μεγάλο χρηματικό ποσό. Φυσικά θα υπάρχει πάντα η φωνή της λογικής. Στη σειρά του Netflix, ο βασικός πρωταγωνιστής που κέρδισε το έπαθλο μετά την πρώτη σειρά των παιχνιδιών, με τίμημα όμως τη ζωή των συμπαικτών του, επιστρέφει με σκοπό να σταματήσει το κακό. Ξέρει πλέον τι θα γίνει: μακελειό. Υπάρχει τρόπος να αποτραπεί: είναι αρκετό να ψηφίσουν οι περισσότεροι παίκτες ότι σταματούν. Διατυπώνει λοιπόν επιχειρήματα, τους φωνάζει, τους προειδοποιεί. Αλλά δεν τα καταφέρνει. Γιατί; Επειδή φοράνε παρωπίδες που τους εμποδίζουν να σκεφτούν λογικά, να συνεργαστούν και να βρουν την καλύτερη γι’ αυτούς λύση.
Αν στη θέση τους ήταν μυρμήγκια, και καταλάβαιναν ότι κάποιος εγκληματίας παίζει με τη ζωή τους για να σπάσει πλάκα και να αποδείξει ότι οι φτωχοί είναι κατώτερα όντα από τους πλούσιους, σίγουρα θα είχαν αντιδράσει καλύτερα.
Προϊόν ελεύθερης βούλησης
Σε εννέα ημέρες επιστρέφει στον Λευκό Οίκο ένας άνθρωπος που υποτιμά βαθύτατα τις γυναίκες και τις μειονότητες, που θέλει να στείλει τον στρατό κατά των μεταναστών, που ετοιμάζεται να κόψει τη βοήθεια στην Ουκρανία, που δεν σέβεται κανέναν κανόνα, που συνεργάζεται στενά με έναν πάμπλουτο άνθρωπο χωρίς σώας τας φρένας και που απειλεί κυρίαρχες χώρες όπως η Δανία, ο Καναδάς και ο Παναμάς ότι θα αλλάξει τα σύνορά τους με τη στρατιωτική ισχύ. Ο άνθρωπος αυτός δεν κέρδισε την εξουσία με πραξικόπημα. Ούτε αλλοίωσε τα εκλογικά αποτελέσματα. Η νίκη του είναι προϊόν της ελεύθερης βούλησης ανθρώπων, που αξιοποίησαν μια δημοκρατική διαδικασία για να του προσφέρουν τον έλεγχο τόσο της δικής τους ζωής τους όσο και της ζωής δισεκατομμυρίων άλλων ανθρώπων. Το γιατί συνέβη αυτή η τραγωδία θα συνεχίσει να αναλύεται για χρόνια. Αν μπορούσαν πάντως να χαμογελάσουν τα μυρμήγκια, θα το έκαναν.
Source link
