Mιλώντας προσφάτως με εκπαιδευτικό (γυμνάστρια) που γνώρισα τυχαία, άκουσα την παρακάτω παράξενη ιστορία. Η εκπαιδευτικός έκανε στα παιδιά μιας τάξης Γυμνασίου παρουσίαση του θρυλικού αμερικανού αθλητή Γιουσέιν Μπολτ αναφερόμενη στις νίκες και σε άλλα επιτεύγματά του. Τους έδειξε στιγμιότυπα από αγώνες του, στιγμές από βραβεύσεις του, σκηνές από ρεπορτάζ που τον αφορούσαν και τον εξυμνούσαν. Ωστόσο, τα παιδιά δεν μπορούσαν με τίποτα να πειστούν ότι ο Γιουσέιν Μπολτ είναι αυτός που… είναι. Γιατί; Επειδή τα περισσότερα είχαν δει στο κοινωνικό δίκτυο TikTok ότι ένας άλλος αθλητής, ο οποίος είχε σημειώσει ένα καλό ρεκόρ, χωρίς όμως να έχει σπάσει το ρεκόρ του Μπολτ, ήταν «ο γρηγορότερος άνθρωπος του κόσμου». Κάποιος λοιπόν έκανε αυτή την ανάρτηση στο TikTok, η ανάρτηση έγινε viral και ιδού το αποτέλεσμα: η αλήθεια για τα παιδιά που παρακολούθησαν την ανάρτηση στο TikTok ξαφνικά ήταν ένα fake news. Και η έρμη η καθηγήτρια βρέθηκε σε μια δυσάρεστη για εκείνη αντιπαράθεση με τα παιδιά για το ποια είναι και ποια όχι η… πραγματική αλήθεια.
«Εγώ τους έδειχνα το σωστό και εκείνα, με την ασπίδα των social media, υποστήριζαν ότι κάνω λάθος» μου είπε.
Δεν χωρεί καμία αμφιβολία ότι η παραπάνω ιστορία είναι μια ακόμα στον ωκεανό των αμέτρητων παρόμοιων περιστατικών που αμέτρητοι δάσκαλοι και καθηγητές σε όλο τον πλανήτη ζουν σε καθημερινή βάση από τότε που η λαίλαπα των κοινωνικών δικτύων έχει γίνει καθημερινότητά μας. Λαίλαπα τουλάχιστον σε θέματα πληροφόρησης, όπου το μόνο που συνήθως προκαλείται είναι σύγχυση.
Στην εποχή των social media ο καθένας μπορεί να γράψει ό,τι του κατέβει και αυτό να σημάνει τη διαστρέβλωση της πραγματικότητας, της αλήθειας, χωρίς κανείς να μπορεί να κάνει το οτιδήποτε. Αιχμάλωτος αυτής της παρανοϊκής κατάστασης είναι ακόμα και αυτός που γνωρίζει πάρα πολύ καλά ποια είναι η αλήθεια, όπως στην περίπτωση της παραπάνω καθηγήτριας. Κατά προέκταση, η αλήθεια τελικά δεν φαίνεται να έχει πια καν σημασία.
Η αφήγηση αυτής της ιστορίας με έκανε να θυμηθώ τις απόψεις δύο μεγάλων πνευμάτων του 20ού αιώνα που κατά κάποιον τρόπο, σήμερα, βρίσκονται σε ένα είδος αντιπαράθεσης, παρότι στην ουσία μιλούν για το ίδιο ακριβώς πράγμα. Πρόκειται για δύο συγγραφείς της ίδιας περίπου εποχής, δύο τεράστιες μορφές της λογοτεχνίας, τον Βρετανό Τζορτζ Οργουελ (1903-1950) και τον κατά έντεκα χρόνια νεότερο συμπατριώτη του Αλντους Χάξλεϊ (1894-1963).
Γράφοντας το «1984», λίγα χρόνια μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, ο Οργουελ, φανατικός εχθρός του σταλινισμού, υποστήριξε ότι στο μέλλον ένας θα μιλάει και όλοι οι υπόλοιποι θα ακούν. Ο Χάξλεϊ, από τη δική του πλευρά, συγγραφέας του «Θαυμαστού καινούργιου κόσμου», θεώρησε ότι στο μέλλον θα υπάρχουν άπειρες απόψεις και ότι οποιαδήποτε πληροφορία θα διαχέεται έτσι ώστε να μην μπορεί κάποιος να τη διασταυρώσει διότι δεν θα έχει το κριτήριο για να το κάνει.
Οπότε το κοινωνικό πρόβλημα δεν θα προκύπτει από τη μονής διαδρομής πληροφόρηση αλλά από τις άπειρες «πηγές» πληροφόρησης από τις οποίες, στην ουσία, θα υπάρχει ένας άλλος μονόδρομος: εκείνος που οδηγεί στην απώλεια του νοήματος.
Εχω την εντύπωση ότι στην πραγματικότητα αυτό που συμβαίνει σήμερα βρίσκεται κάπου στη μέση των δύο απόψεων. Από τη μια είναι προφανές ότι ζούμε την εποχή της υπερφωνίας που έχει θέσει τους δικούς της όρους. Υποτίθεται ότι δεν κινδυνεύουμε από τη μονοφωνία, όπως π.χ. συμβαίνει στα ολοκληρωτικά καθεστώτα, αλλά από τη δημοκρατία της υπερφωνίας.
Ομως την ίδια ώρα η υπερφωνία ή υπερπληροφόρηση που δεν έχει να κάνει με την πραγματική πληροφορία, σε πολλές περιπτώσεις είναι κατευθυνόμενη από πανίσχυρες μονάδες, κάτι που ενδεχομένως να παρεξηγηθεί ως συνωμοσιολογία αλλά, αν το καλοσκεφτείς, έχει μια βάση.
Παράδειγμα τα μηνύματα που στέλνονται στο Διαδίκτυο μέσω των Bot (διαδικτυακό ρομπότ / Internet bot), προγραμμάτων στημένων σε υπολογιστή που εκτελούν αυτοματοποιημένες εργασίες ή προσομοιώνουν ανθρώπινη δραστηριότητα στο Διαδίκτυο. Κάποιος όμως κατευθύνει ένα bot προκειμένου μέσω πολλών λογαριασμών σε ένα ή περισσότερα κοινωνικά δίκτυα να περάσει αυτό που τον συμφέρει.
Κατά συνέπεια, η υπερπληθώρα πληροφορίας στην πραγματικότητα κινείται από μια μονάδα. Και εμείς, οι αθώοι χρήστες, από τη στιγμή που παραμένουμε χρήστες, δεν μπορούμε να κάνουμε απολύτως τίποτα για αυτό.
