Οι διαπραγματεύσεις Ελλάδας-Αιγύπτου για τη Μονή Σινά και το κρίσιμο δεκαπενθήμερο που ακολουθεί
Οι διαπραγματεύσεις Ελλάδας – Αιγύπτου για τη Μονή της Αγίας Αικατερίνης του Σινά κινούνται πλέον σε λεπτές ισορροπίες. Μετά την αποστολή κυβερνητικού κλιμακίου στο Κάιρο με επικεφαλής τον ΥΠΕΞ Γιώργο Γεραπετρίτη με τη συνάντησή του με τον αιγύπτιο ομόλογό του Μπαντρ Αμπντελάτι, συμφωνήθηκε και από τις δύο πλευρές να διευθετηθεί το θέμα σύντομα, ενδεχομένως εντός δεκαπενθημέρου, και ως τότε να τηρηθεί σιγή ασυρμάτου. Ωστόσο το διάστημα αυτό είναι κρίσιμο για πολλούς λόγους.
Διεθνής υποστήριξη
Καταρχήν έχουν ξεσηκωθεί τα μέσα ενημέρωσης και η κοινή γνώμη και στις δύο χώρες. Οι κεφαλές της Ελληνορθόδοξης Εκκλησίας εκδίδουν ανακοινώσεις στήριξης της Μονής, ενδεχομένως να ακολουθήσει και η Καθολική Εκκλησία, η οποία παρακολουθεί με ανησυχία τις εξελίξεις. Ελληνες ευρωβουλευτές φέρνουν την υπόθεση στο Ευρωκοινοβούλιο και καθηγητές από 18 πανεπιστήμια της Ευρώπης, των ΗΠΑ και του Καναδά υπογράφουν έκκληση για τη στήριξη της Μονής.
Δεν απειλούνται δηλαδή μόνο οι ελληνοαιγυπτιακές σχέσεις αλλά και ο τρόπος που ο υπόλοιπος κόσμος προσλαμβάνει την Αίγυπτο, δεδομένου ότι η Μονή ζητεί τη διεθνοποίηση του θέματος, παράμετρο που ίσως υποτίμησαν κάποιες εσωτερικές δυνάμεις στην Αίγυπτο. Ολα αυτά βεβαίως πολώνουν την εθνικιστική πτέρυγα στη χώρα, η οποία θέτει ζήτημα εθνικής κυριαρχίας και δημιουργεί ένα κλίμα που δυσχεραίνει τις διαπραγματεύσεις.
Να σημειωθεί ότι μέχρι τώρα η Ελλάδα απέφευγε να αναγάγει σε διμερές το θέμα, ώστε να διευκολυνθούν οι χειρισμοί από την πλευρά του κυβερνήτη του Νότιου Σινά και της Μονής. Για την ελληνική κυβέρνηση παραμένει ακόμα μυστήριο, αφού πειστικές απαντήσεις δεν έχουν δοθεί, γιατί η Αίγυπτος προχώρησε στην έκδοση της συγκεκριμένης δικαστικής απόφασης. Και αυτό γιατί στην απόφαση της UNESCO το 2002, με την οποία η Μονή εντάχθηκε στον Κατάλογο Παγκόσμιας Κληρονομιάς, η Αίγυπτος είχε άλλη στάση. Σε αυτήν αποδεχόταν ότι η Μονή είναι «περιουσία της Ελληνικής Ορθόδοξης Εκκλησίας και ανήκει στην Αρχιεπισκοπή του Σινά» και ότι η νομική εποπτεία της ασκείται από το Αιγυπτιακό Νομικό Αυτοδιοίκητο Θρησκευτικό Ιδρυμα της Ελληνορθόδοξης Εκκλησίας.
Δικαστικές διαμάχες
Η συμφωνία που επρόκειτο να υπογραφεί τον Φεβρουάριο, κάτι που δεν έγινε εξαιτίας καθυστερήσεων της αιγυπτιακής πλευράς, ενσωμάτωνε αυτό το πνεύμα. Οι μοναχοί τώρα ζητούν να εξακολουθήσει να ισχύει το καθεστώς που υπήρχε πριν από την έκδοση της απόφασης, δηλαδή δεν υποχωρούν στο ιδιοκτησιακό καθεστώς της Μονής, αλλά ενδεχομένως θα συζητούσαν την εκμίσθωση των παρακείμενων οικοπέδων από τα οποία αντλούν τα προς το ζην.
Οι δικαστικές περιπέτειες της Μονής ξεκίνησαν πριν από δύο περίπου δεκαετίες με μηνύσεις τοπικών παραγόντων, συχνά προσκείμενων στους «Αδελφούς Μουσουλμάνους», που κατηγορούσαν τους μοναχούς για «καταπάτηση» αιγυπτιακού εδάφους. Με την περισσότερο κοσμική κυβέρνηση Σίσι από το 2014, κατά τη θητεία του οποίου αναπτύχθηκε η τριμερής σχέση Αιγύπτου, Ελλάδας και Κύπρου και οριοθετήθηκε μερικώς η ΑΟΖ, επιζητήθηκε εξωδικαστική συμφωνία με πρωτοβουλία των Αιγυπτίων. Προκαλεί λοιπόν πολλά ερωτήματα γιατί η κυβέρνηση Σίσι δεν σταμάτησε τις δίκες.
Επιρροή από Κόπτες
Καλά πληροφορημένες διπλωματικές πηγές επισημαίνουν ότι παρότι ο Σίσι είναι πολύ ισχυρός, η κυβέρνησή του δεν είναι ομοιογενής και ότι υπάρχουν πολλοί εσωτερικοί ανταγωνισμοί. Τη στιγμή που το υπουργείο Εξωτερικών κινείται για συμβιβαστική λύση, το υπουργείο Δικαιοσύνης ακολουθεί σκληρή γραμμή και επιπροσθέτως το δικαστικό σύστημα ελέγχεται σε μεγάλο βαθμό από τους Κόπτες, των οποίων η στάση προκαλεί επίσης πολλές απορίες.
Η επίσημη θέση πάντως είναι ότι οι Αιγύπτιοι επιθυμούν συνεννόηση για τη Μονή Σινά με έναν τρόπο που δεν θα αφήνει εκτεθειμένη καμία πλευρά, όπως ακριβώς θέλει και η Ελλάδα. Αν αντιθέτως επικρατήσουν εθνικιστικά στοιχεία και στις δύο χώρες, οι παραπάνω πηγές προβλέπουν «καταστροφή». Η Μονή της Αγίας Αικατερίνης στο Σινά έχει παγκόσμια ακτινοβολία στη χριστιανοσύνη, ενώ αν διασαλευτούν οι ελληνοαιγυπτιακές σχέσεις, η Αίγυπτος θα χάσει τη μεγάλη σύμμαχό της στην ΕΕ.
Φιλοξενούμενοι στο σπίτι τους
Σύμφωνα με την απόφαση του εφετείου της Ισμαηλίας, ένα εκτενές κείμενο 160 σελίδων, η κυριότητα της Μονής αποδίδεται στο αιγυπτιακό κράτος και η νομή των ακινήτων στη μοναστική αδελφότητα. Καθώς οι 20 περίπου μοναχοί του Σινά, πλην του Αρχιεπισκόπου Δαμιανού, ο οποίος είναι αιγύπτιος υπήκοος, διαμένουν με ετήσιες ανανεούμενες βίζες, η αίσθηση επισφάλειας των «φιλοξενουμένων μέσα στο σπίτι τους» είναι μεγάλη.
«Παρά την κινητικότητα, η οποία υπάρχει στο θέμα της Ιεράς Μονής Σινά και της περιουσίας της και παρά τις καλές προθέσεις των κυβερνήσεων Ελλάδας και Αιγύπτου, δεν έχει σημειωθεί ουσιαστική εξέλιξη στο θέμα» επισημαίνει ο Αρχιμανδρίτης Πορφύριος Φραγκάκος, εκπρόσωπος της Ιεράς Μονής Σινά.
«Καλούμε τον πιστό λαό και τους ανθρώπους που αγαπούν το μοναστήρι να στηρίξουν εμάς και την ελληνική κυβέρνηση στην προσπάθειά μας. Αφενός με την ηθική τους συμπαράσταση, δηλαδή την προσφυγή σε εγχώρια και διεθνή φόρα με την αποστολή διαμαρτυριών, και, κυρίως, με δύο λόγια προσευχής για τους πραγματικά εμπερίστατους μοναχούς της Ιεράς Μονής, από τους οποίους με μια δικαστική απόφαση αφαιρείται η ιδιοκτησία στη Μονή τους, η οποία παραδόθηκε από τον αυτοκράτορα Ιουστινιανό τον 6ο αιώνα. Και είναι ορατός ο κίνδυνος, εάν τελεσφορήσουν αυτά που κρύβονται πίσω από τη δικαστική απόφαση, να μην μπορούν καν να διαμένουν στη Μονή».
Υποθέσεις για την απόφαση
Την Πέμπτη, ο Νίκος Ανδρουλάκης συναντήθηκε στο Κάιρο με τον Δαμιανό, ενώ οι ευρωβουλευτές Νίκος Φαραντούρης και Γιάννης Μανιάτης ανακινούν το θέμα στο Ευρωκοινοβούλιο. Ο Ν. Φαραντούρης, ως μέλος της Επιτροπής Προϋπολογισμού του Ευρωκοινοβουλίου, έθεσε και θέμα αναστολής της χρηματοδότησης της ΕΕ προς την Αίγυπτο, ύψους 4 δισεκατομμυρίων ευρώ.
Για τη συγκυρία της απόφασης του εφετείου εκφράζονται πολλές υποθέσεις, χωρίς να είναι πάντα σαφές πότε η έκφραση ανησυχίας μετατρέπεται σε κινδυνολογία. Μεταξύ τους, η τουριστική αναβάθμιση της χερσονήσου του Σινά που οδηγεί σε κερδοφόρα μουσειοποίηση της Μονής, η ύπαρξη βαθέος κράτους με φονταμενταλιστικά μουσουλμανικά χαρακτηριστικά, η κρίσιμη γεωπολιτική θέση της χερσονήσου και η γειτνίαση με τη Γάζα.
Και όμως η Μονή του Σινά υπήρξε ως σήμερα ένας προνομιακός χώρος αρμονικής συνύπαρξης των θρησκειών της Βίβλου. «Ο περίφημος Σαλαντίν συνήθιζε να προσεύχεται στο μοναστήρι, που είχε εντός των τειχών του μουσουλμανικό τέμενος από τον 11ο αιώνα» λέει στο «Βήμα» ο δρ Γιώργης Μαγγίνης, επιστημονικός διευθυντής του Μουσείου Μπενάκη.
«Τον 19ο αιώνα ο Μοχάμεντ Αλι, ιδρυτής της σύγχρονης Αιγύπτου, προσευχόταν και αυτός στο μοναστήρι που υπήρξε σημαντικό τοπόσημο για τους μουσουλμάνους. Ηδη από το 680 επισκέπτονται το Σινά μουσουλμάνοι προσκυνητές, καθώς το Σινά και ο Μωυσής αναφέρονται στο Κοράνι. Την προσκυνηματική κίνηση ακολουθούν τα μεταγενέστερα χρόνια και πολλοί Εβραίοι, καθώς το Σινά αποτελεί παλαιοδιαθηκικό τοπόσημο. Από τον Μεσαίωνα υπάρχει τζαμί μέσα στη Μονή, ενώ έως τον 15ο αιώνα υπήρχε ρωμαιοκαθολικό παρεκκλήσιο».
«Χρειάζεται μια ισορροπία ανάμεσα στον λειτουργικό χαρακτήρα και σε αυτόν του πολιτιστικού ορόσημου. Θα πρέπει να βρεθεί η ιδανική λύση για τη Μονή Αγίας Αικατερίνης σύμφωνα με τις βέλτιστες πρακτικές» σημειώνει ο δρ Μαγγίνης. Το σημαντικό είναι να διατηρηθεί η μοναδική ιδιαιτερότητα της Μονής, που είναι η αρχαιότερη αδιαλείπτως λειτουργούσα στον κόσμο, αλλά και οι υλικές προϋποθέσεις της βιωσιμότητάς της.
