Οι πηχυαίοι τίτλοι των εφημερίδων στις δυτικές κοινωνίες τονίζουν τη μεγάλη ανισότητα που χαρακτηρίζει τις δυτικές κυρίως οικονομίες. Πολύ συχνά έρευνες βλέπουν το φως της δημοσιότητας αποδεικνύοντας πως οι οικονομίες της εποχής μας μαστίζονται από τη συσσώρευση πλούτου σε όλο και λιγότερα άτομα. Σπάνια όμως γίνεται αναφορά στα επίπεδα ευημερίας που έχουν κατακτήσει τις τελευταίες κυρίως δεκαετίες οι κοινωνίες μας. Και στον πλούτο που έχει διαχυθεί στους λαούς της Δύσης συνθέτοντας ίσως τη μεγαλύτερη περίοδο ευημερίας όλης της ανθρωπότητας. Ολα όμως αυτά τα επιτεύγματα σκεπάζονται πάντα από το κεντρικό ερώτημα που έρχεται στο φως σε κάθε συζήτηση για την κατάσταση των οικονομιών μας. Εχει μεγαλώσει η ανισότητα ανάμεσα σε πλούσιους και φτωχούς στα χρόνια αυτά της αυξημένης ευημερίας;
Τελευταίες έρευνες έχουν δείξει πως εκτός της μεγάλης αύξησης της ευημερίας, έχει υπάρξει και σημαντική μείωση των ανισοτήτων μεταξύ των διαφόρων κοινωνικών τάξεων στις κοινωνίες μας. Σημαντική σχετικά υπήρξε η μελέτη του σουηδού καθηγητή Daniel Waldenstrom «Richer and More Equal: A New History οf Wealth in the West». Polity Press, 2024 (Πλουσιότεροι και Πιο Ισοι: Μια Νέα Ιστορία του Πλούτου στη Δύση). Αντιμετωπίζοντας μετωπικά τη γνωστή μελέτη του Γάλλου Τhomas Piketty («Capital»), ο Waldenstrom μελέτησε καινούργια συστατικά δεδομένα και κατέληξε σε διαφορετικά συμπεράσματα.
Στη διάρκεια του περασμένου αιώνα οι άνθρωποι στη Δύση έγιναν περισσότερο πλούσιοι και πολύ πιο ίσοι. Αυτή η αόρατη, επειδή έγινε σταδιακά και σχετικά απαρατήρητη, επανάσταση σε πλούτο και ευημερία μεταμόρφωσε βαθμιαία τη ζωή εκατομμυρίων. Αν το κατανοήσουμε αυτό θα γίνουμε γνώστες και της δυναμικής της εξέλιξης προς το μέλλον. Σήμερα είμαστε τρεις φορές πλουσιότεροι σε αγοραστική δύναμη από το 1980. Και είμαστε 10 φορές πλουσιότεροι από πριν από εκατό χρόνια! Με βάση όλα τα ιστορικά δεδομένα τέτοια αύξηση του πλούτου του απλού κόσμου είναι ανεπανάληπτη. Και το πιο σημαντικό από όλα είναι πως πλέον θεωρείται δεδομένη από όλους. Κι αυτό που ιδιαίτερα εντυπωσιάζει είναι πως αυτή η αύξηση του πλούτου κατανεμήθηκε με πολύ πιο ίσο τρόπο για πρώτη φορά σε τόσους πολλούς ανθρώπους. Κι αυτό έγινε, όπως έδειξε με πολύ πρωτόγνωρο τρόπο ο Waldenstrom, μέσω της εξασφάλισης ιδιοκτησιακών περιουσιών και συνταξιοδοτικών δικαιωμάτων. Παραμέτρων δηλαδή που καμία προηγούμενη μελέτη περί πλούτου και ισότητας δεν είχε λάβει υπ’ όψιν της.
Τα ευρήματα του Waldenstrom αναθεωρούν λοιπόν πολλές εκτιμήσεις, όπως του Piketty, πως η ανισότητα δήθεν κυριαρχεί στον σύγχρονο καπιταλισμό εξουθενώνοντας τους οικονομικά αδύνατους και κάνοντας ισχυρότερους τους ήδη πλούσιους. Η ουσία είναι πως η πραγματική μηχανή που οδηγεί σε αλλαγές και στην ανάπτυξη είναι η ευρεία κατανομή του πλούτου μέσω της ιδιωτικής ιδιοκτησίας και των συνταξιοδοτικών σχημάτων. Αυτή η μαζική αύξηση της ιδιοκτησίας κατοικιών και των αποταμιεύσεων για εξασφάλιση των μεγαλύτερων ηλικιών, που έγινε δυνατή μέσω της επέκτασης των εκπαιδευτικών ικανοτήτων, των υψηλότερων εργατικών απολαβών και της γενικότερης οικονομικής ανάπτυξης, έχει στην πράξη εκδημοκρατικοποιήσει τον πλούτο και έχει βελτιώσει τη ζωή εκατοντάδων εκατομμυρίων ανθρώπων. Και όλα αυτά στο πλαίσιο μιας δυναμικής και παράλληλα δημοκρατικής καπιταλιστικής κοινωνίας. Τα μόνα σημεία στον κόσμο που η φτώχεια κυριαρχεί και που η άγρια ανισότητα με τη δυστυχία βασανίζουν τον κόσμο είναι μόνο εκεί όπου τα χαρακτηριστικά μιας ανταγωνιστικής οικονομίας δεν έχουν αναπτυχθεί.
