Ατιμώρητα παραμένουν τα εγκλήματα που σημειώθηκαν κατά την εποχή του Απαρτχάιντ στη Νότια Αφρική, παρότι έχουν περάσει τέσσερις δεκαετίες από τότε.
Οι σκοτεινές αναμνήσεις από το Απαρτχάιντ
Ο Lukhanyo Calata ήταν 3 ετών όταν βρέθηκε το πτώμα του πατέρα του. Λέει ότι ήταν πολύ μικρός για να θυμάται τον πατέρα του και θυμάται μόνο την κηδεία του.
«Θυμάμαι να βλέπω αυτό που μεγάλωσα και αποκαλούσα «το κόκκινο κουτί»», είπε, αναφερόμενος στο φέρετρο του πατέρα του.
«Θυμάμαι ότι το είδα να το κατεβάζουν στο έδαφος και ήξερα ότι ο πατέρας μου ήταν εκεί μέσα. Αυτό που δεν ήξερα τότε ήταν ότι θα έπρεπε να μεγαλώσω χωρίς αυτόν», είπε ο 43χρονος, όπως αναφέρει δημοσίευμα του France24.
Ο Fort Calata ήταν ακτιβιστής κατά του Απαρτχάιντ από την πόλη Cradock στο Ανατολικό Ακρωτήριο. Μεγάλωσε με τον παππού του, γενικό γραμματέα του Αφρικανικού Εθνικού Κογκρέσου (ANC), ο οποίος τον μύησε τον αγώνα για τα πολιτικά δικαιώματα.
Καθώς ο Calata μεγάλωνε και γινόταν νεαρός, ο ακτιβισμός του κέρδισε έδαφος στο Cradock και έγινε στόχος του κρατικού μηχανισμού ασφαλείας.
Στις 27 Ιουνίου 1985, ο Calata και οι σύντροφοί του Matthew Goniwe, Sparrow Mkonto και Sicelo Mhlauli πήγαν στο Πορτ Ελίζαμπεθ για μια συνάντηση του Ενιαίου Δημοκρατικού Μετώπου. Αλλά δεν επέστρεψαν ποτέ.
Τα βεβηλωμένα πτώματά τους βρέθηκαν καμένα, με σημάδια βασανιστηρίων. Έγιναν γνωστοί ως οι Τέσσερις του Κράντοκ.
«Είχαν βγάλει τη γλώσσα του πατέρα μου από το στόμα του», είπε ο Calata. «Και του είχαν κόψει το δάχτυλο του δαχτυλιδιού του. Δεν ξέρω γιατί».
Οι παραβιάσεις των ανθρώπινων δικαιωμάτων και οι θηριωδίες
Η Επιτροπή Αλήθειας και Συμφιλίωσης (TRC) συστάθηκε μετά την πτώση του Απαρτχάιντ για να διερευνήσει τις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και τις θηριωδίες. Οι ύποπτοι είχαν την ευκαιρία να ομολογήσουν και να ζητήσουν αμνηστία, αν και η Επιτροπή μερικές φορές συνιστούσε να προχωρήσουν οι διώξεις ούτως ή άλλως.
Οι ύποπτοι δολοφόνοι των Τεσσάρων του Κράντοκ ζήτησαν αμνηστία, αλλά δεν τους δόθηκε.
Η επιτροπή παρέδωσε τις συστάσεις της στην κυβέρνηση του ANC το 1998. Όμως κανένας από τους υπόπτους δεν διώχθηκε ποτέ και όλοι τους έχουν πεθάνει έκτοτε.
Ο Calata ηγείται μιας ομάδας 25 συγγενών που μηνύουν το νοτιοαφρικανικό κράτος για αποζημίωση λόγω της αποτυχίας του να ασκήσει δίωξη σύμφωνα με τις συστάσεις της TRC. Ζητούν 9 εκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ και τη σύσταση ανεξάρτητου οργάνου που θα διερευνήσει αν υπήρξε πολιτική παρέμβαση στη διεκπεραίωση των υποθέσεων.
Ο Vusi Pikoli, πρώην επικεφαλής της Εθνικής Εισαγγελικής Αρχής, κατέθεσε το 2015 ότι υπήρξε πολιτική παρέμβαση από την κυβέρνηση του Thabo Mbeki.
Ο Pikoli δήλωσε ότι οι φόβοι ότι μέλη του κόμματος Αφρικανικό Εθνικό Κογκρέσο του Mbeki κινδύνευαν επίσης να διωχθούν ποινικά οδήγησαν την κυβέρνηση να μην συνεχίσει όλες τις σχετικές έρευνες.
Η κουλτούρα «ατιμωρησίας»
Το Ίδρυμα για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα στο Γιοχάνεσμπουργκ βοηθά τα θύματα με την αίτησή τους για συνταγματική αποζημίωση. Ο εκτελεστικός διευθυντής Zaid Kimmie δήλωσε ότι η υπόθεση των Cradock Four αποτελεί «σημείο μηδέν» για τη μετάβαση της Νότιας Αφρικής στη δημοκρατία και ότι η δικαστική αδράνεια έχει δημιουργήσει μια κουλτούρα «ατιμωρησίας».
Η TRC συνέστησε τη διερεύνηση και τη δίωξη περίπου 300 υπόπτων, αλλά η συντριπτική πλειονότητα δεν διερευνήθηκε, γεγονός που έχει γίνει μια σημαντική πηγή κριτικής προς τη νοτιοαφρικανική κυβέρνηση.
Ο Δρ Kimmie δήλωσε ότι αυτό είχε διαρκή επίδραση. Μόλις ελήφθη η απόφαση να μην ασκηθεί δίωξη για τα εγκλήματα της εποχής του Απαρτχάιντ, η Νότια Αφρική ανέπτυξε μια κουλτούρα όπου οι ισχυροί άνθρωποι «εύλογα πιστεύουν ότι δεν θα διωχθούν».
«Η υπόθεση της συνταγματικής αποζημίωσης θα καταδείξει ότι, ανεξάρτητα από το πέρασμα του χρόνου, υπάρχει πάντα μια εύλογη πιθανότητα να έρθει κάποιος και να ρωτήσει τι ακριβώς έκανες και γιατί το έκανες», δήλωσε ο Kimmie. «Και θα πρέπει να αναλάβετε την ευθύνη για τις πράξεις σας».
Ξεχωριστά, ο Calata και οι οικογένειες των τεσσάρων του Cradock κατέθεσαν μήνυση κατά της Εθνικής Εισαγγελικής Αρχής και της αστυνομίας της Νότιας Αφρικής το 2021. Όμως η έρευνα καθυστέρησε επειδή οι ύποπτοι είχαν δυσκολία να αποκτήσουν νομικά έξοδα.
Η έρευνα αναβλήθηκε και πάλι από τον Σεπτέμβριο του 2024 στον Ιούνιο του 2025.
Η Nomonde Calata, η χήρα του Fort, επιδιώκει να κλείσει η υπόθεση εδώ και τέσσερις δεκαετίες. Τον Φεβρουάριο επισκέφθηκε το κοινοβούλιο ζητώντας να ληφθούν μέτρα για την ατελείωτη αναμονή της για μια δίκη.
«Θαυμάζω τους ανθρώπους που έχουν την ευκαιρία να αποχαιρετήσουν τα αγαπημένα τους πρόσωπα», είπε. «Εγώ όμως δεν το έκανα, και ακόμα λαχταρώ να το έχω αυτό».
Εν τω μεταξύ, τα χρόνια κυλούν και η οικογένεια Calata εξακολουθεί να μην έχει δικαιωθεί.
