Ούτε ξαφνικός και ενδεχομένως ούτε έρωτας αλλά γάμος συμφέροντος είναι η νέα σελίδα στις σχέσεις των ΗΠΑ με τη Ρωσία. Οφείλεται φυσικά στην προσωπικότητα των δύο ανδρών και στη χημεία που έχει αναπτυχθεί μεταξύ τους ήδη από την προηγούμενη θητεία του αμερικανού προέδρου. Και στην προτίμηση και των δύο στην επίδειξη ισχύος ανεξαρτήτως κανόνων και συνθηκών – διεθνών, δημοκρατικών, πολυμερών.
Η νέα φάση προσέγγισης, όπως επιβεβαιώνει και η πρόσφατη συμπόρευση ΗΠΑ – Ρωσίας στο Συμβούλιο Ασφαλείας, αγνοεί επιδεικτικά τους ευρωπαίους συμμάχους των Αμερικανών προς όφελος μιας «παρέας» που περιλαμβάνει τη Βόρεια Κορέα και τη Λευκορωσία. Αλλάζουν πράγματι οι καιροί…
Ωστόσο, το βασικό ερώτημα δεν είναι αν περιθωριοποιούνται οι Ευρωπαίοι αλλά αν η στροφή αυτή εξυπηρετεί πράγματι τα αμερικανικά συμφέροντα. Το επιχείρημα ότι οι χώρες-μέλη του ΝΑΤΟ είναι διαχρονικά «τζαμπατζήδες» και εκμεταλλεύονταν τις ΗΠΑ για την άμυνά τους είναι απλοϊκό και λανθασμένο. Η ευρωπαϊκή ήπειρος γεωγραφικά γειτνιάζει με τη Ρωσία, οι ΗΠΑ επί δεκαετίες θεωρούσαν τη Σοβιετική Ενωση κύρια απειλή και για τα δικά τους συμφέροντα ανέπτυξαν δυνάμεις και πυρηνικά στην Ευρώπη. Αν οι ευρωπαϊκές χώρες δεν είχαν αποδεχτεί αυτό το deal, για να χρησιμοποιήσουμε τον όρο των ημερών, οι ΗΠΑ ενδεχομένως να είχαν βρεθεί στη δυσάρεστη θέση να χάσουν την Ευρώπη προς όφελος της Σοβιετικής Ενωσης ή να πολεμήσουν με αυτή για την Ευρώπη.
O αρχιτέκτονας της αμερικανικής πολιτικής έναντι της Σοβιετικής Ενωσης, ο μέγας George Kennan, την είχε συνοψίσει σε μια λέξη, «containment», και η πολιτική αυτή δεν άλλαξε από τη σύλληψή της το 1947 μέχρι τη διάλυση του σοβιετικού μπλοκ το 1989. Αν οι ΗΠΑ δεν είχαν δημιουργήσει το ΝΑΤΟ μαζί με τους Ευρωπαίους, η Σοβιετική Ενωση θα μπορούσε να υφίσταται ακόμη. Η προσέγγιση που σήμερα επιχειρείται δικαιώνει τον Πούτιν που είχε δηλώσει ήδη το 2007 στη Διάσκεψη του Μονάχου ότι η διάλυση της Σοβιετικής Ενωσης ήταν η μεγαλύτερη καταστροφή του αιώνα.
Εγιναν υπερβολές από πλευράς ΗΠΑ το διάστημα της μονοκρατορίας τους; Πιθανώς ναι, ειδικά όσον αφορά τη συμμετοχή της Ρωσίας σε θεσμικά σχήματα σχετικά με την ευρωπαϊκή ασφάλεια. Ο ΟΑΣΕ, για παράδειγμα, θα μπορούσε να είχε λειτουργήσει ως φόρουμ συνεννόησης μεταξύ των δύο πλευρών. Αλλά σε καμία περίπτωση δεν ήταν υπερβολή η διεύρυνση του ΝΑΤΟ και της ΕΕ για να διορθωθεί το ιστορικό λάθος να παραχωρηθούν χώρες ευρωπαϊκές όπως η Πολωνία, οι Βαλτικές, η Τσεχία, η Ρουμανία και άλλες στο ανατολικό μπλοκ. Η περίπτωση της Ουκρανίας είναι διαφορετική. Ο Kissinger είχε κατ’ επανάληψη δηλώσει ότι η Ρωσία χρειάζεται στρατηγικό βάθος. Το ίδιο και ένας εξίσου μεγάλος αλλά σεμνότερος διπλωμάτης, ο William Burns, διοικητής της CIA επί Μπάιντεν. Η απόφαση του ΝΑΤΟ το 2008 ότι η Ουκρανία και η Γεωργία θα εντάσσονταν σε απροσδιόριστο χρόνο ήταν εσφαλμένη καθώς όλοι οι Σύμμαχοι γνώριζαν ότι ήταν μια υπόσχεση χωρίς περιεχόμενο.
Η έμμεση παραδοχή αυτού του λάθους από τη σημερινή αμερικανική διοίκηση αγνοεί τις συνέπειες της παροχής «λευκής επιταγής» στη Ρωσία. Το «Ελντοράντο» που προβάλλεται ως αντάλλαγμα και τα οφέλη για τις αμερικανικές επιχειρήσεις που θα επενδύσουν στη Ρωσία μπορεί να αποδειχθεί δώρο με δηλητήριο, όπως έγινε και την περίοδο Γέλτσιν. Και σίγουρα δεν θα αφήσει αδιάφορη την Κίνα που μέχρι στιγμής δεν έχει αντιδράσει.
Η Ινώ Αφεντούλη είναι εκτελεστική διευθύντρια του Ινστιτούτου
Διεθνών Σχέσεων
