Αφού είχε ολοκληρώσει την ακαδημαϊκή της θητεία στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης διδάσκοντας νεότερη ελληνική φιλολογία, ξεκίνησε να παρακολουθεί μαθήματα χειροτεχνίας στο Μουσείο Αγγελικής Χατζημιχάλη στην Πλάκα. Και όταν με την κρίση τα μαθήματα εκεί σταμάτησαν, η Βικτωρία Καλαντζοπούλου έμαθε για τα περίφημα τμήματα υφαντικής της κυρίας Τσουρινάκη στον Σύλλογο Εκπαίδευσης Νεανίδων (ΣΕΝ). Στη συνέχεια γράφτηκε στην υφαντική και η αγάπη της για τις τέχνες χειρός αρχικά καθώς και η γνωριμία της με την Ελένη Λομβέρδου, η οποία ήταν στο Διοικητικό Συμβούλιο του ΣΕΝ, την οδήγησαν να αναλάβει καθήκοντα προέδρου του ΔΣ σε έναν σύλλογο που συνέβαλλε στη γυναικεία χειραφέτηση.
Ο Σύλλογος Εκπαίδευσης Νεανίδων (ΣΕΝ), 153 χρόνια μετά την ίδρυσή του, πορεύεται πάντα στην ίδια λογική, την παιδευτική. Ο παιδευτικός του ρόλος είναι το νήμα που ενώνει όλα αυτά τα χρόνια, από το 1872 όταν ιδρύθηκε μέχρι σήμερα. Ενας ρόλος που βέβαια ενδύεται κάθε φορά κάποιες άλλες μορφές, ανάλογα με τις κοινωνικές συνθήκες. Στο τέλος του δέκατου ένατου αλλά και σε ένα μεγάλο κομμάτι του εικοστού αιώνα ήταν ανάγκη οι γυναίκες να οπλιστούν με μια επαγγελματική κατάρτιση. Αλλά και οι σημερινές μαθήτριες στα σεμινάριά μας έχουν οπλιστεί με μια ας την ονομάσουμε επαγγελματική κατάρτιση. Ασκούν το χόμπι τους αλλά το κάνουν και ως ένα είδος πάρεργου ή συμπληρωματικού εσόδου για τη διαβίωσή τους. Τον ΣΕΝ χαρακτηρίζουν και πολλά άλλα πράγματα. Τον χαρακτηρίζει η εξωστρέφεια, το άνοιγμα του πωλητηρίου σε καλλιτέχνες που το έργο τους διασταυρώνεται με τη φυσιογνωμία του συλλόγου και οι οποίοι ανέλαβαν να κάνουν κατά διαστήματα μια εικαστική εγκατάσταση σε μία από τις βιτρίνες και σε ένα μέρος του εσωτερικού του πωλητηρίου.
Ο κύκλος των σεμιναρίων έχει βασικό άξονα τη χειροτεχνία όπως ξεκίνησε από τις αρχές του 20ού αιώνα με τα μαθήματα κεντήματος, υφαντικής, και άρχισαν σιγά σιγά να προστίθενται και άλλες δραστηριότητες και άλλα αντικείμενα. Ολα όμως είχαν κοινό παρονομαστή τα έργα χειρός.
Αυτό που θέλουμε να διασφαλίσουμε είναι κάθε αντικείμενο που βγαίνει από τα χέρια των ανθρώπων του συλλόγου να έχει σαν σημάδι την τελειότητα στην τέχνη χειρός. Η χειροτεχνία είναι ακριβό είδος στην εποχή μας. Στους χώρους του ΣΕΝ έχουμε δύο επαγγελματίες κεντήστρες, οι οποίες κεντούν κατά παραγγελία κυρίως είδη διακόσμησης σπιτιού. Η αξία του χειροποίητου είναι θέμα κόστους εργασίας, κόστους υλικών και κόστους που έχει να κάνει με την αμοιβή του προσωπικού που εργάζεται μέσα στον σύλλογο. Εχουμε συρρικνώσει στο έπακρο το κέρδος του συλλόγου ακριβώς γιατί ξέρουμε ότι τις εποχές που ζούμε ο κόσμος δεν μπορεί να διαθέσει πολλά χρήματα για τα έργα που φτιάχναμε παλιότερα, για τραπεζομάντιλα, προίκες, βαφτιστικά. Αλλωστε αυτά τα είδη δεν έχουν τη ζήτηση που είχαν στο παρελθόν. Το γούστο σήμερα είναι διαφορετικό. Το βλέπουμε και από τα δικά μας τα παιδιά – δεν θα βάλουν κεντητά τραπεζομάντιλα για το φαγητό με φίλους. Εχουν άλλους τρόπους, πολύ πιο απλούς και πολύ πιο εύκολους, στην καθημερινή τους διαβίωση.
Θεωρώ ότι η γυναικεία χειροτεχνία αντανακλά μια απίστευτη ομορφιά και ευτυχώς υπάρχει μια επιστροφή του κόσμου σε αυτήν. Το ενδιαφέρον για τις φορεσιές που στο παρελθόν είχε ατονήσει ή για τα κεντήματα που έχουν να κάνουν με τη λαϊκή παράδοση και τα θεωρούσαμε παρωχημένα, τελευταία βλέπουμε να μεγαλώνει. Και αυτά που κάποιος ίσως είχε κληρονομήσει από την οικογένεια τα βλέπει τώρα με άλλο μάτι. Για μένα τα κεντήματα είναι μια ομορφιά και μια άγνωστη γυναικεία γλώσσα με δυνατούς συμβολισμούς. Δηλαδή αν καθίσει κανείς και διαβάσει, για παράδειγμα, για τα κεντήματα στη φορεσιά της Αττικής, θα ενθουσιαστεί με το τι συμβολίζουν. Οι σχέσεις της γυναίκας μέσα στην οικογένεια, με την πεθερά της, τις νυφούλες, τις συμπεθερούλες, αποτυπώνονται στο κέντημα της φορεσιάς της.
Υπάρχουν χώροι όπου μπορεί κανείς να θαυμάσει αυτή τη γυναικεία γλώσσα. Το λέω και σε μαθήτριες που έρχονται εδώ, να επισκεφθούν το Μουσείο Μπενάκη, να κάνουν μια εκδρομή στην Καλαμάτα στο Μουσείο Καρέλια, στο Ναύπλιο στο Μουσείο Παπαντωνίου. Οι χώροι τους είναι πηγή ομορφιάς χάρη σε αυτά τα γυναικεία κεντήματα.
Το αρχείο του ΣΕΝ έχει μια ιδιαίτερη αξία. Ενα τμήμα του αφορά το αρχείο που ψηφιοποιήθηκε πριν από κάποια χρόνια και περιλαμβάνει όλα τα έργα και τις ημέρες από την αρχή του ΣΕΝ, το 1872, το οποίο κρατούσαν ανελλιπώς οι κυρίες του συλλόγου. Το δεύτερο είναι το αρχείο κεντημάτων. Κάποια στιγμή σε παλιότερους χρόνους οι κυρίες του συλλόγου είχαν πολύ σημαντικές διασυνδέσεις με το Μουσείο Μπενάκη και τους επετράπη να αντιγράψουν σχέδια κεντημάτων του μουσείου. Ετσι, ένας μεγάλος πλούτος σχεδίων του αρχείου του ΣΕΝ προέρχεται από εκεί. Ενα πρώτο βήμα έγινε με την τακτοποίηση και συντήρησή του. Στόχος μας είναι και αυτό το κομμάτι του αρχείου να ψηφιοποιηθεί και να ανοίξει προς τον κόσμο. Μέχρι τώρα δεν ήταν εύκολο να χρησιμοποιηθούν γιατί πολλά είναι αποτυπωμένα σε λεπτά εύθραυστα τσιγαρόχαρτα. Οταν ψηφιοποιηθούν, θα είναι πραγματικά ένα πολύτιμο εργαλείο και για όσους δουλεύουν στα μαθήματα κεντητικής αλλά και για εξωτερικούς ενδιαφερόμενους, για καλλιτέχνες ή άλλους δημιουργούς.
Source link
