Με τον φίλο Νίκο Αλιβιζάτο έχω τη χαρά να διαλέγομαι από αμνημονεύτων χρόνων. Αλλοτε συμφωνώντας (συνήθως), άλλοτε διαφωνώντας (σπανίως). Αλλά πάντοτε με ευχαρίστηση.
Η περίπτωση του Προέδρου της Δημοκρατίας ανήκει στις δεύτερες.
Δεν θα κάνω την ιεροσυλία να αντιδικήσω μαζί του στα συνταγματικά. Πολιτικά όμως έχω εντελώς διαφορετική άποψη.
Την οποία στηρίζω σε τρία επιχειρήματα.
– Πρώτον, η αντίληψη του Προέδρου της Δημοκρατίας ως «θεσμικού αντίβαρου» στην κοινοβουλευτική τάξη επαναφέρει τη θεωρία ενός Ανώτατου Αρχοντα «κρίνοντος και μη κρινόμενου».
Η απόσταση από ένα «κόμμα του Προέδρου» που θα αντιπολιτεύεται το «κόμμα του Πρωθυπουργού» είναι μικρή, απροσδιόριστη και φέρει το σπέρμα του διχασμού.
Αποτελεί τρόπον τινά την επανάληψη της διαρχίας «βασιλιάς – πρωθυπουργός» που τροφοδότησε πολιτικά τον Εθνικό Διχασμό (1915) και τα Ιουλιανά (1965).
Ευτυχώς καταργήσαμε το Παλάτι. Δεν θα το κάνουμε τώρα Προεδρικό Μέγαρο.
– Δεύτερον, ουδείς φυσικά έχει αντίρρηση να ασκεί ο Πρόεδρος τις συνταγματικές αρμοδιότητές του. Με φειδώ, περίσκεψη, αίσθηση του μέτρου και της ευθύνης.
Δεν είναι τυχαίο ότι με αυτό το πνεύμα πολιτεύτηκαν όλοι οι Πρόεδροι της Δημοκρατίας από το 1974. Κανείς δεν επέλεξε να συγκρουστεί με το κοινοβουλευτικό σύστημα, ακόμη και σε οριακές στιγμές.
Δεν είναι τυχαίο επίσης ότι μέσα σε πενήντα χρόνια κανείς Πρόεδρος δεν απέπεμψε νόμο ψηφισμένο από τη Βουλή – όπως σημειώνει και ο Αλιβιζάτος αλλά δεν φαίνεται να κατανοεί τον λόγο.
Ενώ η ισορροπία διατηρήθηκε και όταν ο Πρόεδρος χρειάστηκε να ασκήσει τις ρυθμιστικές του αρμοδιότητες, όπως το 1989-90 (Σαρτζετάκης) και το 2011-12 (Παπούλιας).
– Τρίτον, δυσκολεύομαι να αντιληφθώ πώς σε μια μη προεδρική δημοκρατία ο Πρόεδρος θα παίζει τον ρόλο ενός «παντεπόπτη» ή «ελεγκτή» όχι μόνο της κυβέρνησης, της Βουλής αλλά και της Δικαιοσύνης, ακόμη και των διαδηλώσεων!
Τι σόι Πρόεδρος «παρταόλας» θα είναι αυτός; Ποιου πράγματος θα αποτελεί το «θεσμικό αντίβαρο»; Πώς θα κρίνει; Και σε ποιον θα δίνει λογαριασμό;
Δεν είμαι συνταγματολόγος. Αλλά αποκλείω ακόμη και οι εμπνευστές δύο προεδρικών συστημάτων όπως οι Αμερικανοί και οι Γάλλοι (στους οποίους αναφέρεται ο Αλιβιζάτος) να έψαχναν για δικτάτορες.
Το αντίθετο εννοούν με τα «θεσμικά αντίβαρα» κι όχι φυσικά ότι η κοινοβουλευτική δημοκρατία αποτελεί βάρος.
Πολιτικά όμως θα πω σε όσους νομικούς υποστηρίζουν τέτοιες απόψεις πως η θεωρία του «ανεξέλεγκτου ελεγκτή» είναι ένας βοναπαρτισμός της κακιάς συμφοράς. Bon pour l’Orient, θα έλεγε κι ο Νίκος.
Που ευτυχώς είναι όχι μόνο αποκρουστικός. Αλλά και αχρείαστος στην προεδρευομένη κοινοβουλευτική δημοκρατία μας.
Χίλιες φορές οι ανθοκομικές εκθέσεις ή «τα χρυσάνθεμα», όπως είναι η ακριβής έκφραση.
