Η προγραμματισμένη για την 17η και 18η Μαρτίου 2025 πενταμερής συνάντηση επαναφέρει το Κυπριακό στην επικαιρότητα μετά πολύμηνη παύση. Η απουσία οποιασδήποτε οργανωμένης ειρηνευτικής διαδικασίας από την αποτυχία των συνομιλιών στο Κραν Μοντανά τον Ιούλιο 2017 συνδέεται προφανώς με την άρνηση της Τουρκίας και των Τουρκοκυπρίων να επαναδιαπραγματευθούν επί τη βάσει των συμπεφωνημένων αρχών της διζωνικής δικοινοτικής ομοσπονδίας (ΔΔΟ). Πέραν αυτού, η αδράνεια αυτή συνδέεται και με την εντύπωση που σχημάτισε σημαντικό μέρος της διεθνούς κοινότητος ότι ούτε η κυπριακή κυβέρνηση επείγεται για την επανέναρξη των ειρηνευτικών διαπραγματεύσεων. Οι δραματικές διεθνοπολιτικές αλλαγές που επέφεραν η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία και ο πόλεμος στη Μέση Ανατολή επηρέασαν θεμελιώδεις παραμέτρους του Κυπριακού. Πρώτον μείωσαν δραστικώς τη ρωσική επιρροή στην Κύπρο, καθώς η Κύπρος, ως μέλος της Ευρωπαϊκής Ενώσεως, ετάχθη στο πλευρό της Ουκρανίας και εφήρμοσε τις ευρωπαϊκές κυρώσεις εναντίον της Ρωσίας. Δεύτερον, ανέδειξαν τη στρατηγική σημασία της Κύπρου για το δυτικό σύστημα διεθνούς ασφαλείας καθώς και πόσο αυτή θα αυξηθεί σε περίπτωση λύσεως του Κυπριακού.
Ποια είναι η προοπτική επανενάρξεως των ειρηνευτικών συνομιλιών μετά την πενταμερή συνάντηση; Μάλλον ασθενής, αν κρίνει κανείς από τη στάση του ηγέτη των Τουρκοκυπρίων Ερσίν Τατάρ, η στάση του οποίου θυμίζει την αντίστοιχη του ιστορικού ηγέτη των Τουρκοκυπρίων Ραούφ Ντενκτάς, ο οποίος θεωρούσε το Κυπριακό ως πρόβλημα εν τοις πράγμασι λυμένο από το 1974. Επομένως ο μόνος λόγος για τη συμμετοχή των Τουρκοκυπρίων στις διαπραγματεύσεις κατά τον Ντενκτάς ήταν η νομιμοποίηση της ντε φάκτο διχοτομήσεως της Κύπρου, κάτι που βεβαίως αντέβαινε στο πλαίσιο που ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ) είχε προσδιορίσει για τη λύση του Κυπριακού. Ο Τατάρ, ωστόσο, δεν διαθέτει ούτε το πολιτικό ανάστημα ούτε την επιρροή Ντενκτάς στην τουρκική γραφειοκρατία, και είναι αδύνατον να αντιταχθεί σε πιθανή απόφαση Ερντογάν για αλλαγή τακτικής στο Κυπριακό. Ας μην ξεχνούμε ότι ο πρόεδρος της Τουρκίας ήταν αυτός που μετέβαλε την πάγια τουρκική πολιτική στο Κυπριακό το 2003 και υποστήριξε λύση στο πλαίσιο των αποφάσεων του ΟΗΕ. Επιπλέον, επίκεινται προεδρικές εκλογές στα Κατεχόμενα τον Οκτώβριο του 2025 με την πιθανότητα εκλογής υποψηφίου της μετριοπαθούς αντιπολιτεύσεως ιδιαιτέρως αυξημένη.
Τι μπορεί να κάνει η κυπριακή κυβέρνηση; Πρώτον, να ξεδιαλύνει όποιες υπόνοιες όσον αφορά την ειλικρίνεια της υποστηρίξεως στη λύση της διζωνικής δικοινοτικής ομοσπονδίας. Με άλλα λόγια να δείξει ότι η υποστήριξη της λύσεως ΔΔΟ δεν γίνεται προσχηματικώς, επειδή η τουρκική και τουρκοκυπριακή πλευρά αρνούνται τη σχετική βάση των συνομιλιών. Τούτο μπορεί να γίνει με την υιοθέτηση του πλαισίου το οποίο υπέβαλε ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες κατά τη διάσκεψη του Κραν Μοντανά και παραμένει ένα πoλύτιμο διαπραγματευτικό εργαλείο. Επιπλέον, θα βοηθήσει και η λήψη των πολλάκις εξαγγελθέντων μέτρων, ώστε οι τουρκοκύπριοι πολίτες της Κύπρου να μπορούν να ασκούν ακωλύτως τα δικαιώματά τους. Η κυπριακή κυβέρνηση οφείλει να αναλάβει την πρωτοβουλία των κινήσεων ως προς την οικοδόμηση εμπιστοσύνης μεταξύ των δύο κοινοτήτων.
Ο Ιωάννης Ν. Γρηγοριάδης είναι αναπληρωτής καθηγητής του Τμήματος Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης του Πανεπιστημίου Μπίλκεντ και επικεφαλής του Προγράμματος Τουρκίας του ΕΛΙΑΜΕΠ
