Η πολύμηνη σύγκρουση στη Λωρίδα της Γάζας —με δεκάδες χιλιάδες θύματα, τεράστια ανθρωπιστική κρίση και διεθνή κατακραυγή— φαίνεται πως πλησιάζει σε ένα ιστορικό σημείο καμπής. Με πρωτοβουλία των Ηνωμένων Πολιτειών και υπό το βάρος των τραγικών εξελίξεων στο έδαφος, Ισραήλ και Χαμάς βρίσκονται κοντά σε μια συμφωνία εκεχειρίας που, αν ευοδωθεί, θα μπορούσε να ανατρέψει την πορεία του πολέμου και να ανοίξει το δρόμο για πολιτικές εξελίξεις στη Γάζα.
Διπλωματικός μαραθώνιος με αμερικανική υπογραφή
Η Ουάσιγκτον, μέσω του ειδικού απεσταλμένου Στιβ Γουίτκοφ και με την προσωπική στήριξη του Προέδρου Ντόναλντ Τραμπ, προώθησε ένα σχέδιο προσωρινής κατάπαυσης πυρός διάρκειας 60 ημερών, με προοπτική παράτασης. Το σχέδιο περιλαμβάνει την απελευθέρωση 10 Ισραηλινών ομήρων σε δύο στάδια, μερική αποχώρηση των ισραηλινών στρατευμάτων από τη Γάζα και απελευθέρωση Παλαιστινίων κρατουμένων από τις ισραηλινές φυλακές.
Η θέση της Χαμάς και η πρόταση για μεταβατική διακυβέρνηση
Η Χαμάς έχει αποδεχτεί κατ’ αρχήν ένα γενικότερο πλαίσιο που περιλαμβάνει μόνιμη κατάπαυση του πυρός, πλήρη αποχώρηση του Ισραήλ και απρόσκοπτη είσοδο ανθρωπιστικής βοήθειας. Καθοριστικό σημείο αποτελεί η πρόβλεψη για σύσταση ανεξάρτητης επιτροπής Παλαιστινίων τεχνοκρατών, η οποία θα αναλάβει προσωρινά τη διοίκηση της Γάζας, ανοίγοντας ενδεχομένως τον δρόμο για τον περιορισμό της επιρροής της Χαμάς.
Ισραηλινή στροφή με βαριά πολιτική φόρτιση
Αν και αρχικά η ισραηλινή κυβέρνηση εξέφρασε κάθετη αντίθεση στη συμφωνία, ο πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου, εν μέσω έντονων πιέσεων από συμμάχους και εσωτερικής φθοράς, συναίνεσε τελικά στην πρόταση των ΗΠΑ. Η παραδοχή αυτή συνιστά πολιτική μεταστροφή, καθώς μέρος της ισραηλινής κοινωνίας και του πολιτικού κατεστημένου εξακολουθεί να απαιτεί την ολοκληρωτική εκρίζωση της Χαμάς.
Η ανθρωπιστική τραγωδία ως καταλύτης
Η τραγική εικόνα στη Γάζα αποτέλεσε κρίσιμο παράγοντα πίεσης. Ο ΟΗΕ και διεθνείς ΜΚΟ περιγράφουν την κατάσταση ως «κατάρρευση κάθε έννοιας πολιτισμού», με περισσότερους από 1,8 εκατομμύρια εκτοπισμένους, εκτεταμένες καταστροφές υποδομών και πληθυσμό σε συνθήκες λιμού. Το Ισραήλ έχει δεχτεί σφοδρή διεθνή κριτική, ιδιαίτερα από την Ε.Ε., με ηγέτες όπως ο Γερμανός καγκελάριος Φρίντριχ Μερτς να καταδικάζουν ανοιχτά τις επιθέσεις κατά αμάχων.
Η ανταλλαγή ομήρων και παλαιστινίων κρατουμένων
Το πλέον λεπτό σημείο της συμφωνίας είναι η διαχείριση των ομήρων. Η Χαμάς φέρεται να κρατά συνολικά 58 άτομα, με μόλις 20 εξ αυτών να θεωρούνται ζωντανοί. Η σταδιακή απελευθέρωση 10 ζωντανών Ισραηλινών θα συνοδευτεί από απελευθέρωση εκατοντάδων Παλαιστινίων κρατουμένων —ανάμεσά τους γυναίκες, ανήλικοι και πολιτικοί κρατούμενοι— ενώ θα επιστραφούν και οι σοροί νεκρών ομήρων.
Αβέβαιη ειρήνη
Αν και η συμφωνία προμηνύει μια ανάσα για την πολύπαθη περιοχή, κρίσιμα ζητήματα παραμένουν. Το Ισραήλ ζητά να διατηρήσει τον έλεγχο ασφαλείας της Γάζας «εσαεί», ενώ έχουν διατυπωθεί ανεπίσημες προτάσεις για «εθελούσια μετακίνηση» Παλαιστινίων, που θεωρούνται διεθνώς ως μορφή αναγκαστικής εκτόπισης. Παράλληλα, ισραηλινοί πολιτικοί φοβούνται ότι η παραμικρή παραχώρηση μπορεί να ερμηνευτεί από τη Χαμάς ως νίκη.
Η επόμενη ημέρα: Εκεχειρία ή ξανά στη βία;
Το ενδεχόμενο επίτευξης συμφωνίας σηματοδοτεί ίσως την πιο κρίσιμη στιγμή μετά την αναζωπύρωση των συγκρούσεων τον Οκτώβριο του 2023, με βαρύ απολογισμό: πάνω από 54.000 Παλαιστίνιοι, κυρίως άμαχοι, και 850 Ισραηλινοί στρατιώτες νεκροί.
Η παγκόσμια κοινότητα παραμένει σε συναγερμό. Η επιτυχία της εκεχειρίας θα εξαρτηθεί από την εφαρμογή της, την εμπιστοσύνη μεταξύ των δύο πλευρών και την αξιοπιστία των μεσολαβητών. Το ζητούμενο πλέον δεν είναι μόνο η παύση της βίας, αλλά η θεμελίωση ενός βιώσιμου μηχανισμού ειρήνευσης, που θα αποτρέψει μια ακόμη επιστροφή στον φαύλο κύκλο των συγκρούσεων.
