Ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ σάρωσε άλλη μια σελίδα από το αυταρχικό εγχειρίδιο. Η λεκτική επίθεσή του στον ουκρανό πρόεδρο Βολοντίμιρ Ζελένσκι, μπροστά στις τηλεοπτικές κάμερες στο Οβάλ Γραφείο, ισοδυναμούσε ακριβώς με το είδος της τελετουργικής ταπείνωσης που έχουν χρησιμοποιήσει προ πολλού οι αυταρχικοί ηγέτες για να εξυψώσουν και να διασκεδάσουν τους εαυτούς τους – και να εκφοβίσουν όλους τους άλλους.
Ενας από τους πιο διαβόητους δικτάτορες της Ιστορίας, ο Ιωσήφ Στάλιν, εξευτέλιζε τακτικά τον προπάππο μου, Νικίτα Χρουστσόφ, και τους συναδέλφους του στο Πολιτμπιρό. Οπως αφηγήθηκε πολύ αργότερα ο Χρουστσόφ, ο Στάλιν κάποτε τον ανάγκασε να χορέψει γκόπακ, έναν ουκρανικό λαϊκό χορό, μπροστά σε μερικούς κορυφαίους αξιωματούχους του κόμματος. «Επρεπε να καθίσω οκλαδόν στα καπούλια μου και να κλωτσήσω τις φτέρνες, κάτι που ειλικρινά δεν μου ήταν πολύ εύκολο», εξιστόρησε. «Αλλά όταν ο Στάλιν λέει να χορέψεις, ένας σοφός άνθρωπος χορεύει».
Ενορχηστρώνοντας τέτοια θεάματα, ο Στάλιν σίγουρα παρακινήθηκε από την επιθυμία να έχει τους υφισταμένους του υποταγμένους. Αλλά δεν ήταν όλα πολιτικά υποκινούμενα. Οπως σημείωσε ο Χρουστσόφ, ο Στάλιν έβρισκε την ταπείνωση των άλλων «διασκεδαστική».
Η τελετουργική ταπείνωση ήταν επίσης μια ειδικότητα του Μάο Τσετούνγκ. Ανάγκασε τον Τσου Εν Λάι – αρχιτέκτονα του κινεζικού κομμουνισμού και μακροβιότερο πρωθυπουργό της Λαϊκής Δημοκρατίας – σε αυτοεξευτελιστικούς μονολόγους «διόρθωσης».
Σίγουρα ο Τραμπ δεν είναι Στάλιν ή Μάο, οι οποίοι ήταν αποφασισμένοι να σύρουν τις χώρες τους, κλωτσώντας και ουρλιάζοντας, στην κορυφή της παγκόσμιας εξουσίας. (Ο έτερος μεγάλος δικτάτορας του 20ού αιώνα, ο Αδόλφος Χίτλερ, επιφύλασσε τη σκληρότητά του για εκείνους που η ρατσιστική ιδεολογία του θεωρούσε κατώτερους).
Ο Τραμπ θα πρέπει να θεωρείται ένας ερασιτέχνης δεσπότης, ο ρωμαίος αυτοκράτορας των ριάλιτι. Εκπλήσσεται κανείς για το ότι ο άνθρωπος, που ολοκλήρωνε κάθε επεισόδιο στο «The Apprentice» με μια τελετουργική απόλυση, θα ενορχήστρωνε εξευτελιστικά θεάματα στο Οβάλ Γραφείο;
Ο Ζελένσκι δεν είναι ο μόνος παγκόσμιος ηγέτης, τον οποίο ο Τραμπ έχει υποτιμήσει δημοσίως. Πρόσφατα χλεύασε τον απερχόμενο καναδό πρωθυπουργό Τζάστιν Τριντό, αποκαλώντας τον «κυβερνήτη» της «μεγάλης πολιτείας του Καναδά».
Oπως ήταν αναμενόμενο, έχει επιδείξει άφθονη περιστασιακή σκληρότητα προς τους αντιπάλους και τους επικριτές του και στις ΗΠΑ, κάνοντας προσβλητικές μιμήσεις και εκτοξεύοντας παιδιάστικες προσβολές. Αλλά, όπως ο Στάλιν και ο Μάο, ο Τραμπ χαίρεται επίσης με την υποτίμηση των στενότερων συνεργατών του.
Η πρώτη συνεδρίαση του υπουργικού συμβουλίου ήταν ένα καρναβάλι κολακείας, με παρόντες μερικούς από τους πιο ισχυρούς άνδρες του κόσμου (και είναι σχεδόν όλοι άνδρες). Προφανώς σκοπεύοντας να ξεχωρίσει από το πλήθος, ο Iλον Μασκ – ο πλουσιότερος άνθρωπος στον κόσμο – πόζαρε πίσω από το τραπέζι φορώντας ένα μπλουζάκι με στάμπα «τεχνική υποστήριξη» και κάνοντας μόνο τυπικές αναφορές στη σοφία και την ηγεσία του Τραμπ.
Σε μια επόμενη συνεδρίαση του υπουργικού συμβουλίου, ο Μασκ εμφανίστηκε κάπως τιθασευμένος: αυτή τη φορά φορούσε κοστούμι, κατ’ απαίτηση του Τραμπ. Ομως του επετράπη επίσης να επιτεθεί στον υπουργό Εξωτερικών Μάρκο Ρούμπιο, επειδή δεν απέλυσε αρκετό προσωπικό.
Αν οι Ρεπουμπλικανοί έχουν δείξει κάτι, είναι ότι θα δεχτούν κάθε ταπείνωση για να τους βλέπει με καλό μάτι ο Τραμπ. Γίνονται δουλοπρεπείς, υποτάσσονται και σιωπούν – ανεξάρτητα από το πόσο αλλοπρόσαλλα και καταστροφικά είναι τα σχέδιά του. Οι Ρεπουμπλικανοί στο Κογκρέσο πανηγυρίζουν, καθώς ο πρόεδρος εγκαταλείπει όσα προηγουμένως αυτοί υπερασπίζονταν, από το οικονομικό άνοιγμα μέχρι τη στήριξη του ΝΑΤΟ.
Μεγάλο μέρος των αμερικανικών ΜΜΕ έχει επίσης υποταχθεί υπό τον φόβο. Ο Τζεφ Μπέζος, δεύτερος πλουσιότερος άνθρωπος στον κόσμο (ή τρίτος, ανάλογα με το χρηματιστήριο), έχει καταστρέψει τη φήμη της «Washington Post», η οποία του ανήκει, ανακοινώνοντας ότι η σελίδα με άρθρα γνώμης θα γίνει ουσιαστικά φερέφωνο των MAGA.
Με τις ενέργειες του Τραμπ να υπόκεινται σε αυξανόμενο δικαστικό έλεγχο, τα δικαστήρια είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα βρεθούν αντιμέτωπα με τον τραμπικό εκφοβισμό. Εάν το δικαστικό σώμα επίσης ενδώσει, ο επόμενος πιθανόν θα είναι η αμερικανική δημοκρατία.
Η Νίνα Χρούστσεβα, δισεγγονή του πρώην ηγέτη της ΕΣΣΔ Νικίτα Χρουστσόφ, είναι καθηγήτρια Διεθνών Σχέσεων στο Πανεπιστήμιο New School της Νέας Υόρκης
