Μια σκιερή βελονιά ενώνει το παρελθόν με το παρόν στο «Κληροδότημα», τη νέα θεατρική παράσταση της ομάδας Φυγόκεντρος που ανεβαίνει κάθε Σάββατο και Κυριακή έως τις 13 Απριλίου στο Από Μηχανής Θέατρο σε σκηνοθεσία Ελένης Γεωργακοπούλου.
Πρόκειται για ένα έργο που υφαίνεται με νήματα μυστηρίου, οικογενειακών δεσμών και υπόγειων συγκρούσεων, με τη σεναριακή υπογραφή των Θωμά Κολλιόπουλου, Παρασκευής Ίτσιου, Φρύνης Αγραφιώτη, Εύας Σπανούδη, Χριστίνας Ζεύλη κι Ελένης Πανταζή Γεωργακοπούλου. Εμπνευσμένο από τη μαγνητική ατμόσφαιρα και τη σκοτεινή κομψότητα του κινηματογραφικού κόσμου του Παρκ Τσαν-γουκ, το έργο επιχειρεί να μεταφέρει στη σκηνή την ένταση και την αισθητική πληρότητα του νοτιοκορεάτη δημιουργού, μέσα από ένα καθαρά ελληνικό πρίσμα.
Η παρακαταθήκη της ταινίας «Stoker» με την υπόγεια ένταση, τις σιωπηρές εντάσεις και τα καλά κρυμμένα οικογενειακά μυστικάγίνεται πηγή έμπνευσης για ένα νέο, δραματουργικά αυτόνομο έργο. Οι δημιουργοί της παράστασης, σμίγουν την αισθητική εκείνης της κινηματογραφικής αφήγησης με το δικό τους καλλιτεχνικό βλέμμα, αξιοποιώντας στοιχεία από την ελληνική πολιτισμική παράδοση: αρχαιοελληνικά μοτίβα, χορικά μέρη, δημοτικά τραγούδια και μυθολογικούς συμβολισμούς.
Το «Κληροδότημα» εκτυλίσσεται σε ένα παλιό αρχοντικό νησιού, όπου οι τοίχοι ψιθυρίζουν αλήθειες που κρύφτηκαν για χρόνια. Εκεί, μέσα σε ένα τοπίο πένθους και απομόνωσης, η Βενετία Σαρρή καλείται να αναμετρηθεί με τη μνήμη, την οικογενειακή σιωπή και το βάρος της κληρονομιάς της. Καθώς ο κόσμος της ραγίζει, ένα άλλο μονοπάτι ξεδιπλώνεται, εκείνο της αυτογνωσίας και της προσωπικής ελευθερίας.
Πρωταγωνιστούν οι ηθοποιοί Λαμπρινή Γιώτη, Φραγκίσκος Κρητικός, Αγγελική Κακούτη, Γιάννης Κουκουβές, Παναγιώτης Παντελαίος, Ειρηλένα Δημητρακοπούλου, Γιώργης Τοκατλιόγλου, Μιχαέλα Μιχοπούλου, Νίκος Λιγνός, Ελένη Σιδερίδου, Άννα Δημητριάδη, Σοφία Δροσάκη, Άννα Μαυρομουστακάκη, Γιάννης Παντελαίος, Γιώργος Καγγελάρης, Ελένη Δαβράδου, Άννα Βασσάλου, Αφροδίτη Τσάτση, Γιάννης Καρδούλης, Βασίλης Γρηγοριάδης και Μαριτίνα Ιωάννου.
Με την ελπίδα να δημιουργήσουν ένα σύμπαν όπου το θέατρο και ο κινηματογράφος συνδιαλέγονται,όλοι αυτοί καλούν τουςθεατέςνα αφεθούν στη δίνη αυτής της ιστορίας. Το «Κληροδότημα» τους δεν ζητά απαντήσεις, μόνο προσοχή. Με αυτήν την αφορμή, «Τα Νέα» συνομίλησαν με την σκηνοθέτρια Ελένη Γεωργακοπούλου για την παράσταση, την μνήμη, το ερασιτεχνικό θέατρο και την τέχνη ως κληροδότημα.
Πώς γεννήθηκε η ιδέα για το «Κληροδότημα»;
Το «Κληροδότημα» γεννήθηκε μέσα από την ανάγκη να συνδυάσουμε την αισθητική του Παρκ Τσαν-γουκ με τη δική μας πολιτισμική ταυτότητα. Ο κόσμος του Παρκ, με τις έντονες αφηγηματικές ανατροπές και τη στυλιζαρισμένη σκοτεινιά του, υπήρξε για εμάς πυξίδα. Το «Stoker», ειδικά, με την ατμοσφαιρική του ένταση και τα υπόγεια οικογενειακά μυστικά, μας έδωσε το πρώτο έναυσμα. Από εκεί ξεκίνησε μια διαδρομή προς κάτι αμιγώς ελληνικό, αλλά παγκόσμιο στη θεματική του.
Γιατί επιλέξατε τον κόσμο του Παρκ Τσαν-γουκ ως σημείο εκκίνησης της παράστασης;
Η αγάπη μας για τον συγκεκριμένο σκηνοθέτη και το δέος που νιώσαμε βλέποντας το Stoker μάς οδήγησαν να πλάσουμε έναν δικό μας μύθο. Η επιρροή του διατρέχει την παράσταση, όμως το τελικό αποτέλεσμα είναι απόλυτα δικό μας: ένα ελληνικό αφήγημα με ρίζες στην παράδοση, εμπλουτισμένο από τον κινηματογραφικό ρυθμό και τη θεατρική ελευθερία.
Στην παράσταση υπάρχουν αρχαιοελληνικά μοτίβα και στοιχεία από τη δημοτική μουσική. Πώς «συνομιλούν» αυτά με τη σκοτεινή αισθητική του έργου;
Για εμένα, αυτή η συνομιλία ήταν σχεδόν αυτονόητη. Η Κλυταιμνήστρα, η Μήδεια, η Εκάβη – φιγούρες τραγικές, πληγωμένες, σκοτεινές – συνομιλούν απευθείας με τις γυναίκες του σήμερα. Το ίδιο και οι ηρωίδες της δημοτικής μας μουσικής: η γυναίκα του Κωνσταντή ή η Μαριώρα. Όλες ντυμένες στα μαύρα, με φωνή γεμάτη παράπονο και μνήμη. Ο κόσμος του έργου μας είναι ένας καθρέφτης αυτών των αρχέτυπων.
Ο χορός, εμπνευσμένος από το αρχαίο δράμα, τι ρόλο παίζει μέσα στο έργο;
Οι «Ψιθυριστές» λειτουργούν ως άυλα πλάσματα που, άλλοτε τραγουδώντας, άλλοτε παίζοντας μουσική, γίνονται ο χορός της παράστασης. Σχολιάζουν, προοικονομούν, ενίοτε κατευθύνουν τη δράση. Είναι οι σκιές της μνήμης, οι φωνές των ανείπωτων, εκείνοι που γνωρίζουν όσα οι ήρωες δεν τολμούν να πουν.
Ποιες ήταν οι μεγαλύτερες προκλήσεις που αντιμετώπισες ως σκηνοθέτρια αυτής της παράστασης;
Η πρόκληση ήταν η ενορχήστρωση: η αρμονική συνύπαρξη ηθοποιών, χορευτών, τραγουδιστών, μουσικών και αυτοσχεδιαστών. Όλοι αυτοί οι «φορείς» της αφήγησης έπρεπε να συντονιστούν σαν μια ενιαία αναπνοή. Όχι μόνο να παίζουν, αλλά να συνυπάρχουν με στόχο την αποκάλυψη της ιστορίας – ακόμα και όταν δεν χρησιμοποιούν λόγια.
Υπάρχει κάποιο προσωπικό στοιχείο που έβαλες στο Κληροδότημα;
Πάρα πολλά. Από πίνακες του πατρικού μου, μέχρι βιβλία που με σημάδεψαν και ρούχα με συναισθηματικό φορτίο. Όλα αυτά, τοποθετημένα διακριτικά στη δράση, λειτουργούν σαν προσωπικά αποτυπώματα. Δεν είναι απλώς αναφορές – είναι σημάδια μνήμης που συνομιλούν με την πλοκή.
Τι ελπίζεις να πάρει μαζί του ο θεατής φεύγοντας από την αίθουσα;
Να νιώσει πως είδε κάτι αξιοπρεπές. Ότι σεβαστήκαμε τον χρόνο του. Και – αν μπορώ να ελπίζω κάτι ακόμη – να τον απασχολήσει έστω για λίγο μετά, σε μια συζήτηση με φίλους ή μέσα του, και να θελήσει να το ερμηνεύσει με τον δικό του τρόπο.
Τελικά, στο έργο τι κληροδοτείται περισσότερο; Μυστικά, σιωπές ή ενοχές;
Οι ενοχές. Αυτές είναι το αόρατο φορτίο που περνά από γενιά σε γενιά. Σιωπές και μυστικά τις θρέφουν, μα εκείνες είναι που στοιχειώνουν τους ήρωες. Ό,τι δεν ειπώθηκε ποτέ, γίνεται το πιο βαρύ κληροδότημα.
Το έργο μιλάει για μνήμη και ταυτότητα. Μπορούμε ποτέ να «κληρονομήσουμε» τον εαυτό μας;
Νομίζω πως αυτό είναι το πιο δύσκολο απ’ όλα. Ο εαυτός μας δεν μας δίνεται έτοιμος· πρέπει να τον κατακτήσουμε. Να ξεχωρίσουμε τι είναι δικό μας και τι επιβλήθηκε. Η κληρονομιά του εαυτού απαιτεί προσπάθεια, επίγνωση και συχνά, πόνο.
Η Βενετία χάνει τον πατέρα της και βρίσκει μια νέα αλήθεια. Πόσο συχνά πρέπει να «πεθάνει» κάτι μέσα μας για να βρούμε κάτι αληθινό;
Σχεδόν πάντα. Ο θάνατος ενός κομματιού μας – μιας ψευδαίσθησης, μιας σχέσης, μιας παλιάς ταυτότητας – είναι απαραίτητος για να προκύψει κάτι αυθεντικό. Η απώλεια γίνεται πέρασμα, η καταστροφή οδηγεί σε αναγέννηση.
Ένα έργο για την απώλεια δεν μπορεί να μην είναι και ένα έργο για τη μνήμη. Το «Κληροδότημα» είναι ένας προσωπικός φόρος τιμής, αφιερωμένος στον πατέρα μου που έχει άνοια. Είναι ένας τρόπος να τον ξαναβρώ μέσα από τη μυθοπλασία, να του μιλήσω εκεί που δεν μπορεί να απαντήσει, να φωτίσω τις σκιές που άφησε πίσω του. Όμως, για να γίνει αυτό, έπρεπε πρώτα να «πεθάνει» κάτι μέσα μου: ο τρόπος που τον είχα συνηθίσει να υπάρχει. Μόνο μέσα από αυτό το κενό μπορούσε να δημιουργηθεί κάτι νέο, κάτι δικό μου. Ίσως τελικά αυτή να είναι η ουσία της μνήμης: να μετατρέπεις την απουσία σε ιστορία. Και ίσως αυτό να είναι και το πραγματικό κληροδότημα.
Πώς ξεκίνησε η ομάδα Φυγόκεντρος και τι σας κρατά ενωμένους;
Η «Φυγόκεντρος» γεννήθηκε από την ανάγκη μας να εκφραστούμε έξω από φόρμες και σχολές. Είμαστε άνθρωποι από διαφορετικούς κόσμους που συναντηθήκαμε μέσα στην τέχνη. Μας ενώνει το πάθος, η εμπιστοσύνη και η αίσθηση ότι η κάθε πρόβα είναι και μια αληθινή ανθρώπινη συνάντηση.
Ποιες είναι οι μεγαλύτερες ευκολίες και δυσκολίες όταν κάνεις θέατρο χωρίς να είναι η «κανονική σου δουλειά»;
Η ευκολία είναι ότι έχεις την ελευθερία να πειραματιστείς, χωρίς το άγχος του επαγγελματικού πλαισίου. Η δυσκολία είναι ο χρόνος: οι πρόβες γίνονται μετά τη δουλειά, συχνά με κούραση, αλλά ακριβώς εκεί βρίσκεται και η μαγεία. Είναι κάτι που το επιλέγεις, γιατί το χρειάζεσαι.
Πώς υποστήριξε ο Πολιτιστικός Σύλλογος Μελίρρυτος αυτήν την παραγωγή;
Ήταν ο θεμέλιος λίθος. Μας προσέφερε στέγη, τεχνικά μέσα και κυρίως εμπιστοσύνη. Χάρη στον Μελίρρυτο, μπορέσαμε να δημιουργήσουμε χωρίς το άγχος του «πώς» – μόνο με την έγνοια του «τι».
Είναι η τέχνη ένα είδος κληροδοτήματος;
Αναμφίβολα. Η τέχνη είναι τρόπος να πεις: «Ήμουν κι εγώ εδώ». Είναι ένας ψίθυρος που διασχίζει τον χρόνο, κουβαλώντας κομμάτια ψυχής, εποχής και συλλογικής μνήμης. Είναι το πιο πολύτιμο κληροδότημα, γιατί δεν έχει υλική μορφή – μόνο ουσία.
