Ελίζα Βόζενμπεργκ – ΒΗΜΑ Talks: «Όποιος μιλάει πολύ πολλές φορές θα κάνει και λάθος»
Η Ελίζα Βόζενμπεργκ είναι μια μάχιμη γυναίκα της πολιτικής, της δικηγορίας και της ζωής. Διανύει την τρίτη θητεία της ως Ευρωβουλευτής με τη Νέα Δημοκρατία και συνεχίζει να υπερασπίζεται όλα όσα πιστεύει, ακόμα κι όταν χρειάζεται να συγκρουστεί ή και να αντιμετωπίσει επιθέσεις εναντίον της. Όπως συνέβη πρόσφατα στην υπόθεση των Τεμπών, η οποία είναι ένα από τα πολλά θέματα που σχολιάζει στο ΒΗΜΑ Talks. Σήμερα είναι πρόεδρος της Επιτροπής Μεταφορών και Τουρισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και επικεφαλής της ευρωομάδας της ΝΔ.
Διανύουμε μια δύσκολη πολιτικά εποχή;
Πρωτόγνωρη σ’ έναν βαθμό. Γιατί θα περίμενε κανείς να υπάρχει μία μεγάλη πτώση στην κυβέρνηση αλλά και στο πρόσωπο του πρωθυπουργού, όπως συμβαίνει στα κόμματα που διοικούν. Βλέπουμε βέβαια μια πτώση στην κυβέρνηση που εισπράττει τη φθορά αλλά το προφίλ του πρωθυπουργού και ιδιαίτερα στην καταλληλότητα έχει μία τεράστια απόκλιση απ’ το δεύτερο. Όπως και το κόμμα της Νέας Δημοκρατίας που είναι το κυβερνητικό, έχει μία απόκλιση τουλάχιστον 10 μονάδων απ’ το δεύτερο κατά σειρά κόμμα.
Απ’ την άλλη, βλέπουμε και μια ανυπαρξία αντιπολίτευσης με την έννοια των συγκεκριμένων προγραμμάτων που μπορεί να αντιπαρατεθούν. Ή, μιας ορθής, με επιχειρήματα, κριτικής στο έργο της κυβέρνησης, όπως είναι ο ρόλος της αξιωματικής και της ελάσσονος αντιπολίτευσης -κι αυτό ανύπαρκτο. Και βλέπουμε, περιέργως, ένα κόμμα αυτοαναγορούμενο ή αυτοονομαζόμενο ως αντισυστημικό, που κατά την άποψή μου δεν είναι, της κυρίας Κωνσταντοπούλου, μ’ έναν ευθέως καταγγελτικό λόγο, με πολύ συγκεκριμένο αντικείμενο, χωρίς πρόγραμμα, χωρίς πρόθεση κυβερνησιμότητας, δηλαδή ένα κόμμα διαμαρτυρίας, ξαφνικά να παρουσιάζει μια αλματώδη άνοδο. Όλο αυτό το σκηνικό θεωρώ ότι προσδιορίζεται σε μεγάλο βαθμό απ’ την τραγωδία των Τεμπών.
Ένα καθαρά προσωποπαγές κόμμα…
Προσωποπαγές είναι και του κυρίου Βελόπουλου, της κυρίας Λατινοπούλου. Είναι τα πρόσωπα που μπαίνουν μπροστά, που προεδρεύουν αυτών των κομμάτων ενώ τα άλλα στελέχη δεν συμμετέχουν στο δημόσιο διάλογο, δεν προβάλλονται. Ίσως από επιλογή τους, ίσως από επιλογή του επικεφαλής -δεν το γνωρίζω. Πάντως έχουμε προσωποκεντρικά κόμματα, που εμφανίζονται χωρίς κυβερνητική πρόταση, χωρίς προγραμματικές δηλώσεις. Και αυτό θολώνει, κατά την άποψή μου, και την ιδεολογική πλατφόρμα της αριστεράς. Δεν είναι αυτό η αριστερά. Το Κομμουνιστικό Κόμμα έχει μια συνέπεια, το δέχεσαι ή το απορρίπτεις.
«Στα Τέμπη υποτιμήθηκε η δύναμη της προπαγάνδας και της πλύσης εγκεφάλου».
Δεν είναι παγίδα για την κυβέρνηση η έλλειψη αντιπολίτευσης;
Είναι δημοκρατικό πρόβλημα. Γιατί η δημοκρατία θέλει κόμματα εξουσίας, κόμματα αντιπολιτεύσεως. Θέλει να λειτουργεί η διοίκηση μιας χώρας μ’ έναν αυστηρό έλεγχο απ’ την αντιπολίτευση και αυτό δεν υπάρχει. Είναι πρόβλημα. Δεν θα έλεγα όμως ότι κινδυνεύει. Το θέμα του καθήκοντος και του φιλότιμου απαιτεί να κάνεις σωστά το έργο σου, οι μηχανές να λειτουργούν με γοργούς ρυθμούς, να μην εφησυχάζεις απ’ το γεγονός ότι ο αντίπαλος δεν είναι ορατός ή δεν είναι επικίνδυνος. Η ουσία του κυβερνητικού έργου πρέπει να είναι απερίσπαστη απ’ αυτό. Αν μία κυβέρνηση εφησυχάσει, διότι δεν υπάρχει αντίπαλος, θα το πληρώσει. Τον τελευταίο λόγο έχει ο πολίτης -και ορθώς.
Γιατί ΠΑΣΟΚ και ΣΥΡΙΖΑ δεν καταφέρνουν να έχουν οφέλη απ’ αυτή την συγκυρία;
Γιατί, απ’ τη μια, προφανώς δεν υπάρχουν επιχειρήματα -αν υπήρχαν θα προβάλλονταν. Και διότι η αντιπολίτευση εστιάζει αυτή τη στιγμή στο να ασκεί κριτική στην κυρία Κωνσταντοπούλου, και να μην προβάλλει τι έχει να πει απέναντι στην κυβέρνηση. Κι εγώ θα ασκήσω κριτική στο κυβερνών κόμμα, αλλά η κυβέρνηση ως οφείλει πρέπει να προβάλει και μάλιστα με επιμονή το έργο που κάνει. Να το εντείνει και να κάνει ακόμη περισσότερα γιατί οι πολίτες δεν είναι ικανοποιημένοι, είναι διαμαρτυρόμενοι και έχουν δίκιο σε πολλά. Πρέπει ν’απαντήσει στους πολίτες με ουσιαστική πολιτική πρακτική. Και η άλλη πλευρά αν δεν βρει τα βήματά της, θα οδηγηθούμε απλώς σε μία επανάληψη της εκλογής της Νέας Δημοκρατίας.
Προσωπικά πιστεύω ότι αυτή τη στιγμή έχουμε μία τεράστια απόκλιση απ’ το 41% που κερδίσαμε και σ’ ένα βαθμό εξηγείται απ’ τη φθορά της κυβέρνησης. Σ’ έναν άλλο βαθμό αναζητείται, απ’ τα λάθη και τις αβελτηρίες που υπάρχουν -πρέπει να τα λέμε όλα. Και από κάποια λάθη επικοινωνιακά στην τραγωδία των Τεμπών. Και δεν θα σταματήσω εγώ να το λέω αυτό, όσο κι αν δέχτηκα πόλεμο προσωπικό από κάποιους γνωστούς-αγνώστους, σχεδόν πασίγνωστους οι οποίοι έφτασαν να μου βάλουν εκρηκτικό μηχανισμό σε κατοικία μου και να ενταχθώ για πρώτη φορά στη ζωή μου σε προκήρυξη τρομοκρατικής οργάνωσης. Αυτά τα φαινόμενα δεν είναι λογικά.
Τα Τέμπη αποδείχθηκαν κομβικό σημείο για την κυβέρνηση. Εφησύχασε λόγω του αποτελέσματος των εκλογών του ’23;
Δεν είναι εφησυχασμός. Απ’ την πρώτη στιγμή η κυβέρνηση έλεγε για την δικαιοσύνη που έχει και τον πρώτο ρόλο για την αναζήτηση των αιτίων και των αιτιών. Αυτό είναι και θεσμικά αποδεκτό. Απ’ την άλλη εκτιμώ, και το έχω πει, υποτιμήθηκε η δύναμη της προπαγάνδας και της πλύσης εγκεφάλου, την οποία επιχείρησε συγκεκριμένη πλευρά που εργαλειοποίησε την τραγωδία των Τεμπών. Με την μη απάντηση απ’ την πλευρά της κυβερνήσεως -που ήταν λάθος, και την υποτίμηση, που ήταν λανθασμένη εκτίμηση, αυτό το θέμα διογκώθηκε. Και δημιούργησε πεποίθηση, δυστυχώς στην πλειονότητα των Ελλήνων πολιτών ότι ενδεχομένως υπάρχει συγκάλυψη και ότι θα πρέπει να μην εμπιστευόμαστε τη δικαιοσύνη.
«Πάρα πολλοί πολιτικοί δεν υπήρξαν απλοί πολίτες. Και δεν εννοώ ότι ήταν από τζάκια, αλλά ότι ξεκίνησαν από νωρίς στην πολιτική, χωρίς να έχουν εργαστεί».
Αυτά τα πράγματα στη δημοκρατία είναι εξαιρετικά επικίνδυνα, γιατί είμαστε μία δημοκρατική χώρα. Αλίμονο αν ο ένας θεσμός μετά τον άλλον αμφισβητείται -δεν ξέρω που μπορεί να μας οδηγήσει αυτό. Εκείνο ήταν το λάθος της κυβέρνησης, το οποίο τώρα το πληρώνει με αριθμητικές αποτυπώσεις στις έρευνες. Επαναλαμβάνω ότι μπορεί ν’ ανακτήσει το χαμένο έδαφος με κυβερνητικό έργο και με σωστές απαντήσεις σε κάποια τέτοια fake news. Γιατί υπήρξε πια ένα όργιο ψευδών ειδήσεων, σεναρίων, συνωμοσιολογίας και όχι μόνο, επιστημονικής φαντασίας σε κάποιο βαθμό.
Είναι πραγματικό γεγονός ότι υπάρχει μία εργαλειοποίηση της τραγωδίας των Τεμπών από σύσσωμη την αντιπολίτευση. Εγώ το έζησα και στο πετσί μου στο εξωτερικό. Αλλά απ’ την άλλη, υπάρχει ένα μεγάλο ποσοστό αμφισβήτησης της δικαιοσύνης που είναι πυλώνας δημοκρατίας και το τελευταίο καταφύγιο του πολίτη. Και πρέπει να διορθωθεί με απαντήσεις απ’ την ίδια τη δικαιοσύνη.
Κάνατε μετωπική επίθεση στο θέμα των Τεμπών…
Ήμουν μόνη μου σ’ αυτό. Και θα σας πως κάτι, που και αυτό χρησιμοποιήθηκε εναντίον μου. Εγώ ποτέ δεν επιτέθηκα σε ανθρώπους που έχασαν τα παιδιά τους. Και το λέω αυτό διότι αυτό μου κατηγόρησαν. Βγήκαν πηχυαίοι τίτλοι ότι έκανα χυδαία επίθεση στην κυρία Καρυστιανού -η ίδια ποτέ δεν το είπε, και σιωπηλά το αποδέχτηκαν όλοι, γιατί τους συνέφερε. Κι όταν παρέπεμψα στη μία και μοναδική συνέντευξη που είχα δώσει, υπήρξε γυναίκα η οποία με είχε κατηγορήσει και με πήρε και μου ζήτησε συγγνώμη. Αλλά αυτή ήταν μία.
Άφησα να περάσει λοιπόν αυτό το οποίο καταγράφεται και μέσα στην προκήρυξη που με στοχοποίησε. Με στοχοποίησε βέβαια και ο κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος του ΣΥΡΙΖΑ, ο κύριος Νίκος Παππάς, με στοχοποίησαν και άλλοι.
Απ’ τον κύριο Αρβανίτη άρχισε όλο αυτό που φιλοξενούσε την κυρία Καρυστιανού, στην οποία άσκησα κριτική όταν ήρθε και με είδε. Σε πολύ καλό επίπεδο ήταν η συζήτησή μας, αξιοπρεπέστατη ήταν, αξιοπρεπέστατη νομίζω είμαι και εγώ. Και της είπα αυτό το οποίο πιστεύω και θα το λέω μέχρι να πεθάνω: ότι ο ρόλος των ευρωβουλευτών δεν είναι να εξάγουν την αντιπολίτευση της χώρας τους και να κατηγορείται η χώρα, να γκριζάρεται και την επ’ αύριο να σταθμίζονται τα κονδύλια που παίρνουμε.
Εδώ και δέκα χρόνια, δεν βρέθηκε ένα κράτος μέλος να φέρνει τα εσωτερικά προβλήματα της χώρας στην Ευρωβουλή. Δεν είναι ο ρόλος μας αυτός. Έφτασαν να πουν ότι με διόρισε ο κύριος Πρωθυπουργός ως Πρόεδρο της Επιτροπής Μεταφορών για να καλύψω τα Τέμπη. Στην Επιτροπή Μεταφορών όμως ο πρόεδρος δεν διορίζεται, εκλέγεται. Εγώ εκλέχτηκα απ’ όλες τις πολιτικές ομάδες. Δεύτερον, μία εκ των αντιπροέδρων είναι η κυρία Κουντουρά, η οποία είναι ευρωβουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ και τρίτον δεν είναι αρμόδια η Επιτροπή Μεταφορών για το κράτος δικαίου είναι η Επιτροπή Πολιτικών Ελευθεριών, στην οποία όμως δεν προσέτρεξε ο κύριος Αρβανίτης. Γιατί; Γιατί δεν του βγαίνουν και η ρητορική και οι πλειοψηφίες. Λοιπόν αυτά τα πράγματα είναι επικίνδυνα. Εγώ δεν είχα τίποτα με τον συνάδελφο -είχα συνεργαστεί και στο πακέτο για το άσυλο και την μετανάστευση.
Σ’ όλη αυτή την μετωπική για τα Τέμπη αισθανθήκατε λίγο μόνη;
Θα σας απαντήσω με πραγματικά περιστατικά. Πάντα μιλώ με γεγονότα και στοιχεία. Ο κύριος Παπάς μίλησε για μένα ότι δήθεν έκανα χυδαία επίθεση στην κυρία Καρυστιανού και μίλησε για μένα για αποκτήνωση και για την ανάγκη να με αποβάλλει η Νέα Δημοκρατία απ’ το κόμμα μου. Και δεν βρέθηκε ένας συνάδελφός μου να αντιλέξει πάνω σε αυτό, ν’ αντιδράσει. Μ’ έχει ενοχλήσει αυτό συναισθηματικά -από κει και πέρα, τι να σας πω;
«Είναι τραγικό ότι δεν έχουμε εκριζώσει το γεγονός ότι ο άντρας και στην Βόρεια Ευρώπη και στην Κεντρική, και ιδιαίτερα στο Νότο, θεωρεί ότι η γυναίκα είναι κτήμα του σε κάποιο βαθμό».
Το συναίσθημα δεν είναι αδυναμία στην πολιτική;
Όχι. Αν είσαι πολύ σίγουρος με τον εαυτό σου το θεωρώ δύναμη. Και οι διεθνείς αναλυτές έχουν δεχθεί ότι οι πραγματικοί ηγέτες, όχι οι διαχειριστές συμφερόντων, είναι εκείνοι που είχαν και υψηλό δείκτη συναισθηματικής νοημοσύνης -το Ε(motional)Q, πιο πάνω απ’ το IQ.
Απ’ την κυβέρνηση έλλειψε το συναίσθημα – λόγω αδυναμίας, αμηχανίας, ενοχικής στάσης;
Δεν είναι αλήθεια αυτό. Εγώ δεν πιστεύω ότι ο καθένας από μας και από κάθε κόμμα δεν θα ’θελε να συμπαρασταθεί στους ανθρώπους αυτούς που έχασαν τα παιδιά τους. Δεν υπάρχουν παιδιά δύο ταχυτήτων. Διότι αυτή την εργαλειοποίηση δεν την είδαμε στο Μάτι, στη Μάνδρα, στη Μαρφίν. Δεν κάνω συγκρίσεις, τα δανείζομαι επειδή τώρα έχουν μπει στο δημόσιο διάλογο. Κι εκεί χάσαμε ανθρώπους κι εκεί υπήρχαν πολιτικές ευθύνες -ακόμα εξελίσσεται η δίκη για το Μάτι. Αλλά δεν υπήρξαν εκείνες οι δυνάμεις της αντιπολίτευσης να εκμεταλλευτούν τους ανθρώπους αυτούς και να τους εργαλειοποιήσουν και να εργαλειοποιήσουν τον πόνο τους προκειμένου να χτυπήσουν την κυβέρνηση. Αυτό έγινε εδώ. Γι’ αυτό κατέβηκε όλος ο κόσμος στους δρόμους. Ο κόσμος έχει έντονο συναισθηματισμό. Εγώ είμαι πολύ υπέρ των πολιτών κι έχω ξαναπεί ότι θα μπορούσα να πήγαινα σ’ αυτή την εκδήλωση να συμπαρασταθώ, αλλά καταλαβαίνετε τι θα υφιστάμην απ’ την στοχοποίηση. Δεν υπάρχει χειρότερο πράγμα απ’ την στοχοποίηση από ανθρώπους οι οποίοι δεν θέλουν ν’ ακούσουν, έχουν θυμό, έχουν πόνο, έχουν και οργή και εξ αυτού του λόγου δεν δέχονται αντίλογο παρά μόνο αν είναι εν ηρεμία και αν μπορέσεις να μιλήσεις στον καθένα ξεχωριστά. Αυτό με την ψυχολογία του πλήθους δεν είναι εφικτό. Και δεν μίλησα για όχλο, γιατί ο όχλος δεν έχει κανόνες ενώ το πλήθος έχει.
Παρατηρήθηκαν όμως και ατυχείς δηλώσεις συναδέλφων σας βουλευτών…
Όποιος μιλάει πολύ πολλές φορές θα κάνει και λάθος. Λάθη δεν κάνει όποιος δεν κάνει τίποτα στην πολιτική. Άλλο όμως το λάθος και άλλο η σκοπιμότητα. Αυτό μ’ έχει ενοχλήσει πολύ γιατί εγώ είμαι η πρώτη η οποία θα πάρω αποστάσεις από κάποιον που συγκαλύπτει. Αν όμως έχω στοιχεία ότι πράγματι συγκαλύπτει θα αναζητήσω τον λόγο, τον τρόπο, το οικονομικό όφελος, την σκοπιμότητα. Μιλάμε όμως εύκολα για έγκλημα αντί να πούμε ότι είναι μία τραγωδία που πρέπει να αναζητήσουμε τις ευθύνες. Κι εκεί να αναζητήσουμε την δικαιοσύνη και πόσο σωστά κάνει ή όχι τη δουλειά της. Και όχι να είμαστε απ’ το πρωί ως το βράδυ με ένα πιστόλι και να πυροβολούμε απ’ τον ανακριτή μέχρι την Πρόεδρο του Αρείου Πάγου, την Εισαγγελέα του Αρείου Πάγου, τον Πρόεδρο της Βουλής, τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας… Έλεος.
Αν δεν είχε ξανακατέβει στις εκλογές ο Κώστας Καραμανλής θα είχε λυθεί το θέμα;
Όχι. Θα είχε κάπως αποδυναμωθεί.
Το θέμα εντοπίζεται στα πρόσωπα;
Στην ανάγκη να χτυπηθεί η κυβέρνηση. Υπάρχει σχέδιο κι αυτό φάνηκε εκ του γεγονότος ότι κατέβηκε όλος ο κόσμος στους δρόμους. Εγώ να αντιστρέψω, ας πούμε, κάπως την εικόνα. Όλοι αυτοί οι άνθρωποι, αν τους ρωτήσουμε τον καθένα ξεχωριστά, δεν πόνεσαν για όσους χάθηκαν στο Μάτι και στη Μάνδρα; Εκεί κι αν δεν είχαν οξυγόνο.
Η Ευρώπη σήμερα είναι σε κίνδυνο;
Η ερώτησή σας είναι παγίδα… Γιατί; Γιατί αν απαντήσω ακριβώς στη λέξη κίνδυνο είναι σαν να δέχομαι ότι κινδυνεύει να διαλυθεί. Δεν το δέχομαι. Θα απαντήσω όμως ότι έχει προβλήματα, τα οποία εάν δεν τα αντιμετωπίσει με γρήγορους ρυθμούς, με αλλαγή πολιτικής και με απάντηση στους Ευρωπαίους πολίτες για την αναγκαιότητα να συνεχίσει το οικοδόμημα προς όφελος των κρατών-μελών και των λαών, θα χαθεί. Αλλά εγώ προσωπικά δεν το πιστεύω. Και δεν το πιστεύω γνωρίζοντας τους ισχυρούς δεσμούς όχι μόνο των κρατών-μελών, αλλά γιατί είναι και τόσο ισχυρές οι σχέσεις με τις Ηνωμένες Πολιτείες, με την Κίνα. Αλλά και οι εμπορικές, με την Ανατολή, με την Τουρκία και με τη Ρωσία, παρά τη ρήξη με τις ενεργειακές συνέπειες, όπου κανένας από αυτούς δεν θέλει να διαλυθεί το ευρωπαϊκό οικοδόμημα, αν το σκεφτούμε σε βάθος. Οι δυσαρμονίες υπάρχουν και μπαίνει γερά το χέρι στην τσέπη του ευρωπαίου πολίτη.
Υπάρχει απόσταση των πολιτικών απ’ την πραγματικότητα…
Ναι, γιατί πάρα πολλοί πολιτικοί δεν υπήρξαν απλοί πολίτες. Και δεν εννοώ ότι ήταν από τζάκια, αλλά ότι ξεκίνησαν από νωρίς στην πολιτική, χωρίς να έχουν εργαστεί. Λίγοι, ίσως κανείς από αυτούς που βρίσκονται σήμερα στο ανώτατο επίπεδο, να μην έχει περάσει απ’ την αγορά εργασίας.
«Aν βλέπετε μία οργή κι έναν θυμό στα παιδιά σήμερα είναι γιατί εμείς καταστρέψαμε τα όνειρά τους».
Μπήκατε νωρίς, επαγγελματικά, στη δημόσια ζωή, ξεκινώντας απ’ την δικηγορία, μετά με την πολιτική, βουλευτής, τρεις φορές ευρωβουλευτής. Δύσκολο για μια γυναίκα;
Είναι μεγάλη μου τιμή το ότι εκλέγομαι απ’ όλη τη χώρα -όπως όλοι οι ευρωβουλευτές, και ιδιαίτερα από γυναίκες. Αλλά είναι και μία αίσθηση ιδιαίτερης ευθύνης. Στα πρώτα βήματα στη μάχιμη δικηγορία και σε ποινικά ακροατήρια υπήρξε μεγάλη δυσκολία γιατί η γυναίκα πρέπει ν’ αποδείξει ότι τα καταφέρνει κι ότι τα ξέρει, ενώ στον άντρα θεωρείται περίπου αυτονόητο. Αυτό δεν έχει πάψει αν σκεφτείτε ότι ο μέσος όρος της ισότητας είναι 69% και στην Ελλάδα μόνο 53%. Και οι μελετητές λένε ότι για το 100% θέλει ακόμη 60 χρόνια. Έχουν γίνει βήματα από μας τις γυναίκες, αλλά ακόμη δεν έχει κατακτηθεί το μείζον. Που σημαίνει ότι τα στερεότυπα και οι προκαταλήψεις ήρθαν για να μείνουν και συνεχίζουν να υπάρχουν. Αν έχεις πείσμα, πάθος και σκληρή προσπάθεια, δεν υπάρχει περίπτωση να μην το πετύχεις. Οι επίσημες μετρήσεις, από το Χάρβαρντ και το Κολούμπια λένε ότι η γυναίκα στο επιχειρείν έχει μεγαλύτερη ικανότητα στην επιλογή συνεργατών, στην αντίληψη του κινδύνου και στην έρευνα αγοράς.
Και βέβαια η Ευρώπη προσπαθεί να δίνει παραδείγματα. Πρόεδρος της Επιτροπής, γυναίκα, Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, γυναίκα. Απ’ τους 10 ευρωβουλευτές, οι 5 γυναίκες. Η ισότητα και μέσα στο Κοινοβούλιο υπερέβη την ποσόστωση, είναι στο 42%. Στην Ελλάδα είναι πολύ πιο κάτω. Οπότε ναι, έχω περάσει πολλές δυσκολίες, αλλά όχι τέτοιες που να με ανακόψουν απ’ την προσπάθειά μου.
Για να πετύχει μια γυναίκα πρέπει ν’ αποκτήσει αντρικά χαρακτηριστικά;
Είμαι εναντίον αυτής της άποψης. Το όπλο της γυναίκας είναι η αυτοπεποίθηση. Όχι για την εξωτερική εμφάνιση -βέβαια μια προσεγμένη εμφάνιση είναι ένα όπλο. Ξέρετε, σήμερα, για μένα δεν υπάρχουν άσχημες γυναίκες, υπάρχουν αφρόντιστες και αδιάφορες γυναίκες. Ούτε άσχημοι άνθρωποι υπάρχουν. Υπάρχουν αδιάφοροι για τον εαυτό τους, που τον παραμελούν ή άνθρωποι που δεν έχουν αυτοπεποίθηση, δεν πιστεύουν στις δυνάμεις και τις δυνατότητές τους. Κι ευθυνόμαστε εμείς οι παλιότερες γενιές για δύο πράγματα στη γυναίκα. Γιατί δεν έχουμε μεριμνήσει να έχουμε όλο και περισσότερες εκστρατείες ενημέρωσης για την πραγματική ισότητα και γιατί δεν έχουμε προβολή υγιών προτύπων. Δεν παραδειγματίζουμε τα νέα παιδιά, τι θα πει ισότητα στην πράξη.
Εγώ, από μικρό παιδί, έχω πρότυπο στη ζωή μου τις πολύτεκνες μάνες. Δεν καταλάβαινα πώς τα καταφέρνουν. Δεν ήταν οικονομικά ισχυρές αλλά είχαν μάθει να τα καταφέρνουν με λιγότερες απαιτήσεις. Κι αυτές οι γυναίκες δώσανε τα φώτα και σ’ εμάς τους νεότερους. Κι αν βλέπετε μία οργή κι έναν θυμό στα παιδιά σήμερα είναι γιατί εμείς καταστρέψαμε τα όνειρά τους. Δεν τους δίνουμε την προοπτική που μας δίνανε εμάς, κι ας ήταν ελάχιστα τα μέσα. Τα παιδιά σήμερα αισθάνονται ότι εμείς τους έχουμε αφαιρέσει έναν τρόπο ανάσας.
Εχετε ασχοληθεί και με τα θέματα βίας, ενδοοικογενειακής βίας, έμφυλης βίας…
Σε κάποιο βαθμό, που δεν έχει μετρηθεί, η αύξηση οφείλεται στην διαταραγμένη ανθρωπογεωγραφία απ’ την άτακτη μετανάστευση -κάποιοι θεωρούσαν την βία έναν τρόπο επιβολής απόψεων. Αλλά αυτό είναι ενδεχομένως μικρότοπος. Το μεγάλο ποσοστό, κατά την άποψή μου, είναι η φτώχεια μέσα στα νοικοκυριά και βέβαια η μη εκριζωμένη αλλά βαθιά ριζωμένη αντίληψη της ιδιοκτησίας στις προσωπικές σχέσεις, στις ανθρώπινες σχέσεις. Είναι τραγικό ότι δεν έχουμε εκριζώσει το γεγονός ότι ο άντρας και στην Βόρεια Ευρώπη και στην Κεντρική, και ιδιαίτερα στο Νότο, θεωρεί ότι η γυναίκα είναι κτήμα του σε κάποιο βαθμό.
Όταν ξεκινούσατε, πώς βλέπατε την πορεία σας;
Είχα πάντα το όνειρο να γίνω δικηγόρος -ο πατέρας μου ήθελε να γίνω καθηγήτρια. Αν ξαναγεννιόμουν, θα ήθελα να κάνω κλασικό χορό και δικηγορία φυσικά. Δεν μπόρεσα να κάνω κλασσικό χορό αλλά έκανα δικηγορία. Και μπήκα στα κοινά από νωρίς -απ’ το Πανεπιστήμιο, απ’ τη νεολαία στο κόμμα μου, συνδικαλίστρια στον Δικηγορικό Σύλλογο. Δούλευα πολύ και δεν είχα χρόνο να ασχολούμαι με άλλα. Δεν είχα σκεφτεί ποτέ ότι θα συμμετάσχω στην ενεργό πολιτική. Ποτέ. Με ενεργοποίησε πρώτη φορά ο Δημήτρης Αβραμόπουλος.
Θα λέγατε ότι τα κάνατε όλα «my way»;
Δεν έχω παράπονο. Αλλά μια γυναίκα ολοκληρώνεται όταν κάνει και οικογένεια. Αν κανένα κορίτσι μου λέει ότι θα ’θελε ν’ ακολουθήσει μια καριέρα σαν την δική μου και άλλων γυναικών, δημόσια, εγώ του λέω ότι θα πρέπει να κάνει και οικογένεια. Γιατί η οικογένεια δίνει δύναμη. Εγώ είχα έναν πολύ καλό σύντροφο, τον άντρα μου -έφυγε απ’ την ζωή προ δεκαετίας. Αλλά αν υπήρχε και ένα παιδί, θα μπορούσα να πω ότι θα ήμουν απόλυτα ολοκληρωμένη.
Δεν λέω ότι μου λείπει, αλλά στην αυστηρή κριτική μου, είναι μια έλλειψη. Δεν ξέρω πώς θα ήταν. Ενδεχομένως να μην είχα κάνει αυτό που κάνω τώρα, ενδεχομένως εκείνο να με γέμιζε. Αγαπώ πάρα πολύ τα παιδιά. Έχω αφιερώσει πολύ χρόνο στα παιδιά και πάντα θα αφιερώνω. Γι’ αυτό και με πείραξε πάρα πολύ, σας το εξομολογούμαι, όταν μου είπαν ότι επιτέθηκα χυδαία στη μάνα που έχασε το παιδί της. Δεν υπάρχει μεγαλύτερη αδικία και μεγαλύτερο ψέμα από αυτό. Και βέβαια η εργαλειοποίησή του, την οποία προτιμώ να μην την χαρακτηρίσω.
*Κεντρική φωτό: Δημήτρης Καπάνταης
