Η διεθνής κοινότητα προσέρχεται στη διάσκεψη του ΟΗΕ για το Κλίμα εν μέσω γεωπολιτικών αναταράξεων, περιορισμένων φιλοδοξιών και αυξανόμενης αγωνίας για την υπερθέρμανση του πλανήτη
Καθώς η υπερθέρμανση του πλανήτη πλησιάζει επικίνδυνα το κρίσιμο όριο του 1,5°C, η φετινή Διάσκεψη του ΟΗΕ για το Κλίμα (COP30), που θα διεξαχθεί τον Νοέμβριο στο Μπελέμ της Βραζιλίας, αποκτά χαρακτήρα ιστορικής καμπής. Η επιλογή της καρδιάς του Αμαζονίου για τη διεξαγωγή των διαπραγματεύσεων ενισχύει τον συμβολισμό, όμως οι προκλήσεις είναι τεράστιες – και οι προσδοκίες αισθητά μειωμένες.
Οι διοργανωτές της COP30 δεν έχουν ακόμη προσδιορίσει σαφές θεματικό πλαίσιο για τις διαπραγματεύσεις, ενώ η διεθνής συγκυρία -με γεωπολιτικές εντάσεις, πολέμους σε τρεις ηπείρους και τη σταδιακή απόσυρση των ΗΠΑ από διεθνείς πολυμερείς μηχανισμούς- ενισχύει την αβεβαιότητα. Η απουσία σταθερού παγκόσμιου ηγετικού πλαισίου και συντονισμού έχει ήδη επιδράσει αρνητικά στην προετοιμασία της διάσκεψης.
Διχασμοί, στασιμότητα και το δίλημμα της εφαρμογής
Η πρόοδος των προηγούμενων COP -με αποκορύφωμα τη συμφωνία του Παρισιού το 2015 και τη δέσμευση για απεξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα στην COP28- αντιμετωπίζει μεγάλα προβλήματα στην εφαρμογή όσων είχαν συμφωνηθεί. Η πρόεδρος της οργανωτικής επιτροπής, Άνα Τόνι, παραδέχεται ότι «τα περισσότερα μεγάλα ζητήματα έχουν τεθεί» και πως η δυσκολία εστιάζεται πλέον στο πώς θα διασφαλιστεί ότι οι δεσμεύσεις θα γίνουν πράξη.
Κατά την πρόσφατη προπαρασκευαστική σύνοδο του ΟΗΕ στη Βόννη, οι διαφωνίες για τη χρηματοδότηση της μετάβασης και την ενίσχυση της ανθεκτικότητας των ευάλωτων κρατών επιβεβαίωσαν το κλίμα στασιμότητας. «Το διεθνές πλαίσιο δεν ήταν ποτέ τόσο αρνητικό», δήλωσε χαρακτηριστικά ο Κλαούντιο Άντζελο του Climate Observatory.
Η αμφισβήτηση των εθνικών σχεδίων και η σκιά της Κίνας, της Ε.Ε. και της Ινδίας
Κρίσιμος παράγοντας για την επιτυχία ή αποτυχία της COP30 είναι τα νέα εθνικά σχέδια δράσης για το κλίμα, τα οποία πρέπει να υποβληθούν πριν την έναρξη των διαπραγματεύσεων. Οι ειδικοί προειδοποιούν ότι ακόμα και τα πιο φιλόδοξα σχέδια από τους βασικούς ρυπαντές –Κίνα, Ευρωπαϊκή Ένωση και Ινδία– υπολείπονται σημαντικά του στόχου περιορισμού της υπερθέρμανσης στον 1,5°C, ή ακόμα και στους 2°C.
Η επικεφαλής των διαπραγματευτών της Συμμαχίας Μικρών Νησιωτικών Κρατών, Άνν Ρασμούσεν, ήταν σαφής: «Η επιβίωσή μας εξαρτάται από αυτή τη σύνοδο». Όμως, όπως επισημαίνει και η Άνα Τόνι, η μορφή που θα λάβει η αντίδραση της COP30 στις ανεπαρκείς δεσμεύσεις παραμένει «ανοιχτή».
Βραζιλία: Ηγετικός ρόλος και αντιφάσεις
Η Βραζιλία φιλοδοξεί να ηγηθεί της κλιματικής διπλωματίας, αλλά οι αντιφάσεις της είναι εμφανείς. Από τη μία, στηρίζει χρονοδιαγράμματα για την απομάκρυνση από τα ορυκτά καύσιμα. Από την άλλη, μόλις πρόσφατα δημοπράτησε νέα δικαιώματα εξόρυξης πετρελαίου και φυσικού αερίου στις εκβολές του Αμαζονίου, γεγονός που χαρακτηρίστηκε από τον Άντζελο ως «σαμποτάζ» των κλιματικών στόχων.
Επιπλέον, η προστασία των δασών παραμένει μεν κεντρικός στόχος, όμως οι διοργανωτές επικεντρώνονται κυρίως στην «εκκαθάριση λογαριασμών» προηγούμενων συνόδων, όπως η εξειδίκευση του στόχου για την ενίσχυση της ανθεκτικότητας στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής.
Απαισιοδοξία, ρεαλισμός και η ανάγκη διατήρησης του πολυμερούς πλαισίου
Η πρώην επικεφαλής του ΟΗΕ για το κλίμα, Πατρίσια Εσπινόζα, δήλωσε πως στη φετινή σύνοδο «η αποτυχία δεν αποτελεί επιλογή», αναγνωρίζοντας ταυτόχρονα ότι τα περιθώρια είναι περιορισμένα και πιθανώς να επιτευχθούν μόνο «μικρά βήματα».
Ανάλογη είναι η εκτίμηση και του Γιάλτσιν Ραφίγιεφ, επικεφαλής διαπραγματευτής της COP29 του Αζερμπαϊτζάν: «Πρέπει να διατηρήσουμε όσα έχουμε καταφέρει. Μια αποτυχημένη προσπάθεια για κάτι περισσότερο μπορεί να τινάξει στον αέρα ολόκληρη τη διαδικασία».
Παρά τη γενικευμένη απαισιοδοξία, όλοι συμφωνούν σε ένα σημείο: οι ετήσιες κλιματικές διασκέψεις παραμένουν αναντικατάστατες. «Δεν υπάρχει άλλος τρόπος να αντιμετωπίσουμε μια τόσο μεγάλη απειλή για την ανθρωπότητα», καταλήγει η Εσπινόζα.
Με πληροφορίες από το AFP
