Η καθιέρωση αρχών καλής νομοθέτησης κόντρα στη διαχρονική παθογένεια της πολυνομίας και της κακονομίας αποτελεί ένα διαρκές στοίχημα θεσμικό και πολιτικό. Καλή νομοθεσία σημαίνει αποτελεσματική νομοθεσία, κάτι που αφορά την ίδια την ποιότητα της δημοκρατίας και την εξέλιξη ενός σύγχρονου κράτους δικαίου.
Από το 2020, που θεσπίστηκαν στο πλαίσιο του επιτελικού κράτους κανόνες για την ορθή νομοθέτηση, καταγράφηκαν θετικά βήματα, όχι όμως τόσα ώστε να επιτευχθούν οι φιλόδοξοι στόχοι σε επίπεδο ρυθμιστικής διακυβέρνησης. Οι κακοδαιμονίες του παρελθόντος παρεμβάλλονται, έστω και σε μειωμένο βαθμό, στις διαδικασίες εξορθολογισμού της νομοπαρασκευαστικής διαδικασίας και εμπέδωσης των όρων της καλής νομοθέτησης.
Ως Πρόεδρος της Βουλής, πριν από λίγους μήνες, ο Κώστας Τασούλας επαιρόταν ότι κατά την κοινοβουλευτική περίοδο 2019-2023 υπήρξε 50% αύξηση του νομοθετικού έργου και ταυτόχρονα 50% λιγότερες τροπολογίες, «που δικαίως θεωρούνται μια παραφωνία στην καλή νομοθέτηση», όπως είχε πει, ενώ υπήρξε «ριζική μείωση των εκπρόθεσμων τροπολογιών».
Και πράγματι, η μάστιγα των τροπολογιών, που σε πολλές περιπτώσεις αποτελούσαν ολόκληρα νομοσχέδια ή έρχονταν νύχτα προκαλώντας σφοδρές αντιδράσεις, για να διευθετήσουν κάθε λογής εκκρεμότητες και κενά ή για να προωθήσουν εμβόλιμα δίχως διαβούλευση και με fast track διαδικασίες σημαντικές ρυθμίσεις επί κρίσιμων ζητημάτων, μειώθηκε στο έπακρο.
Εντοπίζοντας «ζιζάνια»
Υπάρχουν ωστόσο «γκρίζες ζώνες» πάνω στις οποίες δημιουργείται το φαινόμενο των υπερτροπολογιών. Παραδείγματος χάριν στο ΟpenGov αναρτώνται νομοσχέδια με 12 άρθρα και καταλήγουν να ψηφίζονται 115. Σύμφωνα με τη μελέτη της Εφης Στεφοπούλου, εμπειρογνώμονα Δημόσιας Διοίκησης, ο μέσος όρος των τροπολογιών που ψηφίστηκαν ανά νόμο τα τελευταία 10 χρόνια δείχνει ότι μειώνονται οι τροπολογίες, όμως, ενώ κάθε τροπολογία αρχικά είχε 1-2 άρθρα, στην πορεία του χρόνου είχε δεκάδες.
Σε αυτά προστίθεται και το έλλειμμα διαβούλευσης. Χαρακτηριστικά, ο νόμος 5043 που ψηφίστηκε το 2023, πριν από τις εθνικές εκλογές, για ρυθμίσεις σχετικά με τους ΟΤΑ α’ και β’ βαθμού, τον ειδικό εκλογικό χώρο για ΑμεΑ και το δικαίωμα του εκλέγεσθαι και άλλες ρυθμίσεις του υπουργείου Εσωτερικών, αποτελεί ένα χαρακτηριστικό δείγμα μια στρεβλής νομοθέτησης, καθώς από τα 124 συνολικά άρθρα του νομοσχεδίου διαβούλευση έγινε μόνο για τα 14, ενώ όταν κατατέθηκε στη Βουλή, τα αρχικά 27 άρθρα είχαν φτάσει τα 61. Επιπλέον, δε, κατατέθηκαν 5 νυκτερινές τροπολογίες με 62 άρθρα συνολικά. Eτσι, το υπερνομοσχέδιο έφτασε προς ψήφιση με 124 άρθρα χωρίς να έχει υπάρξει διαβούλευση για τα 110 από αυτά.
Η εικόνα τού 2024
Αλλά και το 2024 δεν κύλησε νομοθετικά με βελτιωμένη εικόνα. Σύμφωνα με τα δεδομένα δείκτη ποιότητας νομοθέτησης που συγκέντρωσε η ομάδα του Κέντρου Φιλελεύθερων Μελετών – ΚΕΦΙΜ (Σαραβάκος, Καρκατσούλης, Στεφοπούλου, Χένα), η τάση της «πρόχειρης» νομοθέτησης που καταγράφεται κάθε Δεκέμβριο με τροπολογίες άσχετες μεταξύ τους και με το νομοσχέδιο στο οποίο προσαρτώνται συνεχίστηκε.
Τον Δεκέμβριο του 2024 ψηφίστηκαν 11 τροπολογίες με συνολικά 65 άρθρα και μόνο μία από αυτές ήταν σχετική με τον νόμο στον οποίο ψηφίστηκε. Σε ό,τι αφορά τα συνολικά άρθρα των τροπολογιών, παρά τη σχετική βελτίωση της γενικής εικόνας, δείχνουν παγίωση της εικόνας των υπερτροπολογιών.
Συγκεκριμένα, τον Δεκέμβριο του 2024 ψηφίστηκαν 11 τροπολογίες με συνολικά 65 άρθρα και τον Δεκέμβριο του 2023 ψηφίστηκαν 11 τροπολογίες με συνολικά 49 άρθρα, ενώ ο αριθμός άρθρων στις τροπολογίες του Δεκεμβρίου τα έτη 2020, 2021 και 2022 ήταν 147, 154 και 102 αντίστοιχα.
Oσον αφορά τη μέση διάρκεια της δημόσιας διαβούλευσης για τους νόμους που ψηφίστηκαν τον Δεκέμβριο του 2024, ήταν 13 ημέρες, χωρίς μεταβολή σε σχέση με τον Δεκέμβριο του 2022 και του 2023. Κατά μέσο όρο, οι νόμοι που ψηφίστηκαν τον Δεκέμβριο του 2024 μπήκαν σε δημόσια διαβούλευση κατά 80%, συνεχίζοντας την ανοδική τάση που παρατηρείται από το 2018, η οποία, πάντως, κρίνεται ανεπαρκής (το ΚΕΦΙΜ προτείνει αύξηση του χρόνου διαβούλευσης στις τέσσερις εβδομάδες, με τη δέσμευση η διαβούλευση μικρότερου χρονικού διαστήματος να έχει την έγκριση του Υπουργικού Συμβουλίου).
