Φρανσουά Εσμπούργκ: Η κοινή ευρωπαϊκή άμυνα θα κάνει τη ζωή της Ελλάδας ευκολότερη έναντι της Τουρκίας
Ενα από τα σοβαρά ερωτήματα που θα ταλαιπωρήσουν την Ευρώπη είναι αν θα αποδεχόταν ο αμερικανός πρόεδρος να διοικούν οι Ευρωπαίοι το ΝΑΤΟ, υπογραμμίζει στο «Βήμα» ο Φρανσουά Εσμπούργκ, ανώτερος σύμβουλος για την Ευρώπη του Διεθνούς Ινστιτούτου Στρατηγικών Μελετών (IISS), εκ των «αρχιτεκτόνων» της γαλλικής αμυντικής πολιτικής επί προεδρίας Νικολά Σαρκοζί και Φρανσουά Ολάντ και ειδικός σύμβουλος στο Fondation pour la Recherche Stratégique στο Παρίσι, ο οποίος συμμετείχε στο 10ο Οικονομικό Φόρουμ των Δελφών την περασμένη εβδομάδα.
Προσθέτει ότι τυχόν απεμπλοκή των ΗΠΑ από το ΝΑΤΟ και τη δέσμευση του άρθρου 5 μπορεί να αναπληρωθεί από τη ρήτρα 42.7 για την κοινή άμυνα της ΕΕ, η οποία, σε αντίθεση με το άρθρο 5, θα κάλυπτε την Ελλάδα σε περίπτωση επίθεσης της Τουρκίας.
Ποια μπορεί να είναι η συνέπεια των δασμών του Τραμπ στην κοινή άμυνα που επιχειρεί να «χτίσει» η ΕΕ;
«Για την ώρα, και πρέπει να τονιστεί αυτός ο χρονικός προσδιορισμός, η ερώτηση αφορά τον γεωπολιτικό ανταγωνισμό Κίνας – ΗΠΑ. Οι δασμοί κατά της Ευρώπης έχουν «παγώσει» για 90 ημέρες, ενώ κατά της Κίνας αυξήθηκαν. Η Κίνα, η δεύτερη μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου και ένας από τους τρεις μεγαλύτερους εμπορικούς εταίρους της Αμερικής, θέλει να αντιμετωπίσει την αμερικανική πρόκληση με πολύ συμμετρικό τρόπο. Αν η διένεξη των δύο χωρών εξελιχθεί πέρα από τα όρια του εμπορικού πολέμου, θα υπάρξουν πολύ μεγάλες επιπτώσεις στον κόσμο. Δεν ξέρουμε ακριβώς ποιες μπορεί να είναι σε αυτό το στάδιο».
H συγκυρία μπορεί να «ξεκλειδώσει» την επιθετικότητα της Κίνας πέραν του εμπορίου;
«Πιστεύω ότι η Κίνα θα εστιάσει στενά στα συμφέροντά της και αυτό σημαίνει βασικά στον ανταγωνισμό για τον στρατηγικό έλεγχο της ασιατικής περιοχής του Ειρηνικού. Εκτιμώ ότι θα παραμείνει στρατηγικά νουνεχής στο Μεσανατολικό. Οι Κινέζοι δεν είναι ρομαντικοί σε ζητήματα γεωστρατηγικής. Δεν θεωρούν ότι η προστασία των στρατηγικών συμφερόντων τους συνδέεται με τη θέση που θα πάρουν στην Ερυθρά Θάλασσα, στον Περσικό Κόλπο ή στη Γάζα. Η Κίνα θα συνεχίσει να είναι προσεκτική για να μην πληγεί σε ένα κομμάτι του κόσμου όπου όποιος αναμειγνύεται πάντα χάνει και ποτέ δεν ανταμείβεται».
Συμφωνείτε με την τακτική της Κομισιόν απέναντι στους δασμούς του Τραμπ;
«Ναι. Δεν είναι ότι δεν θα υπάρξουν αντίποινα. Η Ευρώπη θέλει να αντεπιτεθεί με δασμούς στο πεδίο των ψηφιακών υπηρεσιών των μεγάλων τεχνολογικών εταιρειών και όχι των εμπορικών αγαθών, κάτι το οποίο, εκτιμώ, είναι το ορθό. Αν επιλέξουμε τον δρόμο των αντιποίνων στα αγαθά, όπως οι Κινέζοι, θα χάσουμε περισσότερα απ’ όσα οι Αμερικανοί. Αν ανταποδώσουμε ως Ευρώπη στις υπηρεσίες, μπορεί να αποδειχθεί εξαιρετικά επώδυνο για τις ΗΠΑ. Θα πληγούν πολύ περισσότερο απ’ όσο μπορούν να πλήξουν τους Ευρωπαίους».
Η κοινή ευρωπαϊκή άμυνα με ποιον τρόπο θα συνδέεται με το ΝΑΤΟ;
«Το ερώτημα είναι πώς θα αντιδράσουν οι Αμερικανοί αν οι Ευρωπαίοι διοικούν στο εξής το ΝΑΤΟ, επειδή οι ΗΠΑ δεν θα παραμείνουν ενεργοί συμμετέχοντες. Σε αυτή την περίπτωση, οι Ευρωπαίοι θα είχαν προφανέστατο ενδιαφέρον να χρησιμοποιήσουν τον μηχανισμό του ΝΑΤΟ, μια και προϋπάρχει. Αν οι Αμερικανοί διαφωνήσουν, θα είναι δύσκολο. Στην εκστρατεία κατά του Καντάφι στη Λιβύη το 2011, οι Αμερικανοί δεν ήταν στην πρώτη γραμμή, αλλά οι Ευρωπαίοι χρησιμοποίησαν τον μηχανισμό του ΝΑΤΟ. Το έκαναν γιατί δεν διαφώνησε ο τότε πρόεδρος Ομπάμα.
Δεν είμαι σίγουρος ότι ο Τραμπ θα δεχόταν οι Ευρωπαίοι να διοικούν το ΝΑΤΟ για να πετύχουν τους δικούς τους στόχους. Αυτό που πρέπει να κάνει η ΕΕ είναι να δώσει έναν υψηλότερο βαθμό ορατότητας και αξιοπιστίας στις δικές της εγγυήσεις ασφάλειας που προβλέπει η ρήτρα 42.7 για την κοινή άμυνά της. Είναι σημαντικό, γιατί οι ΗΠΑ δεν θα συνεχίσουν να θεωρούν ότι δεσμεύονται από το άρθρο 5 του ΝΑΤΟ.
Αν επιτεθεί στην Ελλάδα η Τουρκία, το άρθρο 5 δεν θα λειτουργεί. Είναι νατοϊκά μέλη και οι δύο χώρες. Το άρθρο όμως 42.7 θα λειτουργήσει, γιατί αφορά αποκλειστικά τη βοήθεια μέλους της ΕΕ που δέχεται επίθεση από μη μέλος. Σε μια στενά περιφερειακή προοπτική, η κοινή κεντρική ευρωπαϊκή αμυντική δέσμευση θα κάνει τη ζωή της Ελλάδας ευκολότερη έναντι της Τουρκίας».
Η κατάσταση που αντιμετωπίζει η υφήλιος από τη διακυβέρνηση Τραμπ είναι ιστορικά, θα λέγατε, χωρίς προηγούμενο;
«Αυτό που είναι μοναδικό στην περίπτωση Τραμπ είναι ότι τουλάχιστον αρχικώς φαίνεται να θέλει να επιτεθεί όχι μόνο στους συμμάχους του – είναι ευκολότερο να απειλείς λ.χ. τη Δανία παρά τη Ρωσία – αλλά σε όλον τον κόσμο. Δεν το έχουμε ξαναδεί».
Πώς μπορεί να επηρεάσει ο αμερικανοκινεζικός εμπορικός πόλεμος την Ευρώπη;
«Φυσικά, όταν ορθώνεις εμπόδια στο εμπόριο, οικονομικά όλοι χάνουν. Στην περίπτωση της εμπορικής διαμάχης Κίνας – ΗΠΑ, η Κίνα θα προσπαθήσει φυσικά να αυξήσει τις εξαγωγές της προς άλλες χώρες, ιδιαιτέρως προς την Ευρώπη. Αυτό θα δημιουργήσει προβλήματα για εμάς. Αντιστρόφως, η κινεζική αγορά θα είναι πιθανώς πιο ανοιχτή στις ξένες χώρες. Οι πωλήσεις των ΗΠΑ στην Κίνα ανέρχονταν σε 150 δισ. δολάρια ετησίως. Υποθέτω ότι οι Αμερικανοί δεν θα εξάγουν ιδιαίτερα στην Κίνα μελλοντικά, οπότε μπορεί να εμφανιστούν ευκαιρίες για την Ευρώπη».
Εκεί που μπορεί ο Τραμπ να «χτυπήσει» την Ευρώπη είναι η Ουκρανία;
«Τον Τραμπ περισσότερο τον ενδιαφέρει να κλείσει μια συμφωνία με τη Ρωσία παρά να προστατεύσει τα δικαιώματα των Ουκρανών. Δουλειά των Ευρωπαίων είναι να απαντήσουν πρακτικά στο ερώτημα της αντικατάστασης των ΗΠΑ στη στρατιωτική βοήθεια προς την Ουκρανία. Μέχρι σήμερα, τη μισή στρατιωτική υποστήριξη στην Ουκρανία την πρόσφεραν οι Ευρωπαίοι και την άλλη μισή οι ΗΠΑ. Το ύψος της ήταν 60 δισ. δολάρια την τελευταία τριετία – 20 δισ. τον χρόνο.
Οι Ευρωπαίοι μπορούν να προσφέρουν ένα παρεμφερές ποσό με τα δεσμευμένα 260 δισ. κεφάλαια της κεντρικής ρωσικής τράπεζας στο Βέλγιο. Εχουμε το προηγούμενο του Πολέμου στον Κόλπο το 1991, οπότε πάγωσε η ακίνητη περιουσία του Ιράκ και χρησιμοποιήθηκε για τη ζημιά που προκάλεσε στο Κουβέιτ. Μπορούμε να κάνουμε το ίδιο στην Ουκρανία. Τα ρωσικά χρήματα βρίσκονται στο Βέλγιο, συνεπώς δεν είναι κάτι για το οποίο πρέπει να ρωτήσουμε τους Αμερικανούς. Αρκετές κυβερνήσεις της ΕΕ βλέπουν θετικά την ιδέα αυτή. Υπάρχει δισταγμός γιατί είναι ένα μεγάλο και ασυνήθιστο βήμα».
Αποτελεί η Ρωσία απειλή για την υπόλοιπη Ευρώπη;
«Ναι. Αν νικήσει στην Ουκρανία, θα είναι μάλλον εύκολο να στραφεί κατά της Μολδαβίας, της Ρουμανίας ή της Λιθουανίας. Και, δεύτερον, θα είναι λαίμαργη για νέες κτήσεις, αφού συμπεράνει ότι οι ΗΠΑ δεν θα αναμειχθούν, ούτε θα εφαρμόσουν το άρθρο 5. Ο πειρασμός για τη Ρωσία να επιτεθεί και σε άλλες χώρες, νομίζω, θα είναι σχεδόν ακαταμάχητος».
