Από τους προγόνους μας μέχρι τους σύγχρονους ηγέτες: H ιστορία της διαφθοράς
Η διαφθορά υπάρχει από την εποχή της αιγυπτιακής δυναστείας και εξακολουθεί να υφίσταται σχεδόν σε όλες τις χώρες του πλανήτη.
Κοιτάζοντας την ιστορία, η διαφθορά διαπερνά όλα τα επίπεδα της κοινωνίας, από τους χαμηλόβαθμους δημόσιους υπαλλήλους που δέχονται μικροδωροδοκίες μέχρι τους εθνικούς ηγέτες που κλέβουν εκατομμύρια δολάρια.
Παλιοί μύθοι για τη διαφθορά
Το λεξικό της Οξφόρδης ορίζει τη διαφθορά ως «ανέντιμη ή δόλια συμπεριφορά από τους εξουσιαστές, που συνήθως περιλαμβάνει δωροδοκία».
Η αγγλική λέξη για την διαφθορά ‘corruption’ προέρχεται από τη λατινική λέξη : corruptus. Η λέξη προκύπτει από το corrumpere, που σημαίνει «δωροδοκώ, καταστρέφω».
Η διαφθορά είναι τόσο παλιά όσο και η ανθρώπινη ιστορία.
Η Πρώτη Δυναστεία (3100-2700 π.Χ.) της αρχαίας Αιγύπτου σημείωσε τη διαφθορά στο δικαστικό της σύστημα.
Η πρακτική αυτή υπήρχε και στην αρχαία Κίνα.
Στην κινεζική μυθολογία, κάθε νοικοκυριό έχει έναν θεό της κουζίνας ο οποίος παρακολουθεί τη συμπεριφορά των μελών του.
Μια εβδομάδα πριν από το κινεζικό νέο έτος, ο Θεός της κουζίνας ανεβαίνει στον ουρανό για να υποβάλει την ετήσια έκθεσή του στον κυβερνήτη του ουρανού, τον αυτοκράτορα Τζέιντ.
Η μοίρα του νοικοκυριού, είτε πρόκειται για επιβράβευση είτε για τιμωρία, εξαρτάται από αυτή την έκθεση.
Σε μια προσπάθεια να εξασφαλίσουν μια καλή έκθεση, πολλά νοικοκυριά άλειφαν ένα κέικ από ζάχαρη και μέλι πάνω στην εικόνα του Θεού της Κουζίνας που έχουν στα σπίτια τους πριν την κάψουν, πράγμα που στην κινεζική μυθολογία είναι ο τρόπος με τον οποίο ο Θεός ανεβαίνει στον ουρανό για να συναντήσει τον Αυτοκράτορα.
Με παρόμοιο τρόπο, ο Έλληνας ιστορικός Ηρόδοτος σημειώνει ότι η οικογένεια των Αλκμαιονιδών δωροδόκησε τις ιέρειες του Μαντείου των Δελφών, μια από τις πιο ισχυρές μυστικιστικές δυνάμεις της αρχαίας Ελλάδας.
Δωροδοκώντας τους θεούς
Από το 1400 π.Χ., οι άνθρωποι σε όλη την Ελλάδα και όχι μόνο, έρχονταν για να απαντηθούν οι ερωτήσεις τους από την Πυθία, την αρχιερέα του Απόλλωνα.
Η πλούσια οικογένεια των Αλκμαιωνιδών προσφέρθηκε να ξαναχτίσει πλουσιοπάροχα το ναό του Απόλλωνα με «παριανό μάρμαρο», αφού είχε καταστραφεί από σεισμό.
Σε αντάλλαγμα, η Πυθία έπεισε το έθνος-κράτος της Σπάρτης να βοηθήσει την οικογένεια να κατακτήσει και να κυβερνήσει την Αθήνα.
Εφόσον αυτό λειτούργησε, ο Αριστοτέλης σημείωσε ότι ακόμη και οι θεοί μπορούν να δωροδοκηθούν!
Από τον μεσαίωνα μέχρι τον 20ο αιώνα
Κατά τη διάρκεια του Μεσαίωνα, η διαφθορά ήταν ευρέως διαδεδομένη στα φεουδαρχικά συστήματα. Οι μονάρχες και ο κλήρος συχνά καταχράστηκαν την επιρροή τους, εισπράττοντας φόρους με άδικο τρόπο ή εκμεταλλευόμενοι τους φτωχούς.
Οι εκκλησιαστικοί ηγέτες ήταν ιδιαίτερα διαβόητοι για την εμπλοκή τους σε διεφθαρμένες πρακτικές, όπως η πώληση συγχωροχαρτιών, όπου οι άνθρωποι μπορούσαν να πληρώσουν για τη συγχώρεση των αμαρτιών.
Κατά την Αναγέννηση και την Πρώιμη Νεότερη Περίοδο, η πολιτική διαφθορά θεσμοθετήθηκε περισσότερο.
Οι μοναρχίες και τα αναδυόμενα έθνη-κράτη είχαν αξιωματούχους που έπαιρναν δωροδοκίες σε αντάλλαγμα για χάρες, και τα συστήματα πατρωνίας εδραιώθηκαν.
Οι κυβερνήσεις χρησιμοποιούσαν τη διαφθορά για να διατηρήσουν την εξουσία, δίνοντας συχνά θέσεις σε πιστούς υποστηρικτές και όχι σε όσους είχαν τα προσόντα για τη θέση.
Καθώς άρχισαν να διαμορφώνονται δημοκρατίες, ιδίως στην Ευρώπη και τις Ηνωμένες Πολιτείες, η πολιτική διαφθορά συνδέθηκε με τους πολιτικούς μηχανισμούς και τις πελατειακές σχέσεις.
Στις ΗΠΑ, η «χρυσή εποχή» (τέλη του 19ου αιώνα) είδε ανεξέλεγκτη διαφθορά στην κυβέρνηση, με τους πολιτικούς να δέχονται δωροδοκίες από επιχειρήσεις και να χρησιμοποιούν την εξουσία τους για προσωπικό και πολιτικό όφελος.
Πόλεις όπως η Νέα Υόρκη διοικούνταν από ισχυρούς πολιτικούς μηχανισμούς, όπως το Tammany Hall, που αντάλλασσαν ψήφους με μίζες και χάρες.
Η διαφθορά επιβιώνει
Καθώς η παγκόσμια οικονομία επεκτάθηκε σημαντικά κατά τη διάρκεια του 20ού αιώνα, αυξήθηκαν και τα επίπεδα διαφθοράς.
Ο 20ός αιώνας είδε τη διαφθορά να επιμένει σε όλα τα επίπεδα διακυβέρνησης.
Με την άνοδο του παγκόσμιου εμπορίου, οι πολυεθνικές εταιρείες χρησιμοποιούσαν συχνά τη δωροδοκία για να εξασφαλίσουν συμβάσεις ή να αποκτήσουν επιρροή σε ξένες κυβερνήσεις.
Σκάνδαλα όπως το Watergate (1972) στις ΗΠΑ και η άνοδος των διεθνών δικτύων διαφθοράς άρχισαν να προσελκύουν την προσοχή της κοινής γνώμης.
Τα κινήματα κατά της διαφθοράς, με επικεφαλής οργανισμούς όπως η Διεθνής Διαφάνεια (ιδρύθηκε το 1993), άρχισαν να πιέζουν για παγκόσμιες μεταρρυθμίσεις.
Ωστόσο, παρά τις προσπάθειες και την σύσταση διεθνών και εθνικών οργανισμών, η διαφθορά δεν φαίνεται να υποχωρεί.
Η κατάσταση το 2024
Είναι δύσκολο να εκτιμηθεί το παγκόσμιο μέγεθος και η έκταση της διαφθοράς, δεδομένου ότι οι δραστηριότητες αυτές διεξάγονται εν κρυπτώ.
O Δείκτης Αντίληψης της Διαφθοράς 2024 (CPI) έξειξε ότι το 69% των χωρών έχουν μείνει στάσιμες ή έχουν επιδεινωθεί οι προσπάθειές τους για την καταπολέμηση της διαφθοράς.
Σύμφωνα με τα στοιχεία, η Δυτική Ευρώπη και η Ευρωπαϊκή Ένωση έχουν τις υψηλότερες βαθμολογίες στον Δείκτη.
Όπως ανέφερε ο Φρανσουά Βαλεριάν, Πρόεδρος της Διεθνούς Διαφάνειας: «Η διαφθορά είναι μια εξελισσόμενη παγκόσμια απειλή που δεν υπονομεύει μόνο την ανάπτυξη, αλλά αποτελεί βασική αιτία της παρακμής της δημοκρατίας, της αστάθειας και των παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Η διεθνής κοινότητα και κάθε έθνος πρέπει να καταστήσουν την αντιμετώπιση της διαφθοράς κορυφαία και μακροπρόθεσμη προτεραιότητα».
Όπως πολλές φορές στο παρελθόν, έτσι και τώρα με την υπόθεση των Τεμπών στην Ελλάδα αλλά και την υπόθεση Νόβι Σαντ στην Σερβία και την ακόμα πιο πρόσφατη υπόθεση με το νυχτερινό κέντρο στη Β.Μακεδονία, αυτό που γίνεται για ακόμα μία φορά ξεκάθαρο είναι ένα: Η διαφθορά σκοτώνει.
