Σε ποιον ανήκει ο Τιτανικός;

Ο «Τιτανικός», το πιο διάσημο πλοίο στην Ιστορία, βρίσκεται βυθισμένος για περισσότερα από 110 χρόνια σε βάθος σχεδόν 4.000 μέτρων, 600 χιλιόμετρα νοτιοανατολικά της Νέας Γης, στον Καναδά.

Παρόλο που το πλοίο ανήκε στη βρετανική εταιρεία White Star Line, το ναυάγιο βρίσκεται σε διεθνή ύδατα, δημιουργώντας ένα νομικό κενό σχετικά με την ιδιοκτησία του.

Τα τελευταία χρόνια, η συνεχιζόμενη διάβρωση του ναυαγίου επιταχύνει τις προσπάθειες διάσωσης αντικειμένων μεγάλης ιστορικής και πολιτιστικής αξίας.

Το δίδυμο πλοίο του «Olympic» και του «Britannic» βυθίστηκε τη νύχτα της 14ης προς 15η Απριλίου 1912, παρασύροντας στον θάνατο περισσότερους από 1.500 ανθρώπους.

Η ανακάλυψη του ναυαγίου το 1985 από τον αμερικανό ωκεανογράφο Robert Ballard αποτέλεσε ορόσημο, ενώ ακολούθησαν πολυάριθμες αποστολές που στόχευαν στη μελέτη και τη διάσωση αντικειμένων. Αυτές οι αποστολές περιελάμβαναν και τις διάσημες καταδύσεις του σκηνοθέτη James Cameron για την παραγωγή της ταινίας του «Titanic».

Μεταξύ 1985 και 2005, αμερικανικές, βρετανικές και γαλλικές αποστολές κατάφεραν να φτάσουν στο ναυάγιο, ανασύροντας αντικείμενα όπως πορσελάνινα σερβίτσια, κοσμήματα, ρούχα και προσωπικά αντικείμενα επιβατών. Ωστόσο, αυτές οι ενέργειες δέχτηκαν έντονη κριτική, καθώς πολλοί τις χαρακτήρισαν «λεηλασίες» ενός ιστορικού μνημείου.

Αν και ο «Τιτανικός» δεν είχε ιδιοκτήτη, προστατεύεται από τη Σύμβαση της UNESCO για την Προστασία της Υποβρύχιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς. Το 2003, οι Ηνωμένες Πολιτείες και το Ηνωμένο Βασίλειο υπέγραψαν συμφωνία για τη διατήρηση του ναυαγίου, η οποία τέθηκε σε ισχύ το 2019. Σύμφωνα με αυτή, οι δύο χώρες είναι υπεύθυνες για την έκδοση ή την απόρριψη αδειών ανάσυρσης αντικειμένων από το ναυάγιο.

Η μοναδική εταιρεία που διαθέτει αποκλειστικά δικαιώματα διάσωσης είναι η RMS Titanic Inc., η οποία έχει πραγματοποιήσει οκτώ αποστολές. Ωστόσο, μετά το 2019, οι νομικοί περιορισμοί εμπόδισαν την ανάσυρση νέων αντικειμένων, συμπεριλαμβανομένου του ιστορικού ραδιοφωνικού συστήματος Marconi, που χρησιμοποιήθηκε για τη μετάδοση σημάτων κινδύνου.

Σύμφωνα με τη διεθνή νομοθεσία, η κυριότητα ενός αντικειμένου καθορίζεται από τη χώρα προέλευσής του. Στην περίπτωση του «Τιτανικού», αν και το πλοίο δεν ανήκει σε κανένα κράτος, οι χώρες μπορούν να διεκδικήσουν αντικείμενα που αρχικά ανήκαν σε πολίτες τους.

Καθηγητές Διεθνούς Ιδιωτικού Δικαίου τονίζουν ότι σε χώρες όπως η Ισπανία οι νόμοι προβλέπουν πως τα αντικείμενα που ανήκαν σε ισπανούς πολίτες θεωρούνται πλέον ιδιοκτησία του ισπανικού κράτους, εφόσον δεν έχουν αναζητηθεί από ιδιώτες.

Αυτό σημαίνει ότι αν ανασυρθούν αντικείμενα από το ναυάγιο που ανήκαν σε ισπανούς επιβάτες, θεωρούνται νόμιμα περιουσία της Ισπανίας.