Στην αμερικανική μυθολογία (ουσιαστικά δηλαδή στη μυθολογία του αμερικανικού κινηματογράφου…) επανέρχεται διαχρονικά η μορφή του απλού κι ανίδεου ανθρωπάκου που εμφανίζεται από το πουθενά και αναλαμβάνει ξαφνικά κάποια θέση εξουσίας.
Είτε είναι ένας γλυκός κι αγνός ιδεαλιστής όπως ο Τζέιμς Στιούαρτ στο «Mr Smith Goes to Washington» του Φρανκ Κάπρα (1939).
Είτε είναι ένας επικίνδυνος παρανοϊκός όπως ο Πίτερ Σέλερς στο «Dr Strangelove» του Στάνλεϊ Κιούμπρικ (1964).
Θεωρητικά είναι η προσωποποίηση του «αμερικανικού ονείρου» όπου ο οιοσδήποτε μπορεί να γίνει πρόεδρος των ΗΠΑ. Κι όπου δυστυχώς (προσέθετε ο Χένρι Κίσινγκερ) ο οιοσδήποτε μπορεί να γίνει πρόεδρος των ΗΠΑ.
Στις μέρες μας με τη νέα αμερικανική διοίκηση ζούμε το όνειρο και τον εφιάλτη ταυτοχρόνως.
Μια ομάδα απροετοίμαστων και ασυνάρτητων ανθρώπων έχει αναδειχθεί στη διακυβέρνηση της ισχυρότερης δημοκρατίας του πλανήτη.
Αν θέλουμε να είμαστε δίκαιοι, αυτά δεν συμβαίνουν μόνο στην Αμερική. Τα ζήσαμε το 2015 και στα μέρη μας. Μόνο που τότε οι άσχετοι ανέλαβαν την εξουσία στην Αθήνα κι όχι στην Ουάσιγκτον. Μικρότερο το κακό για τον πλανήτη, σίγουρα.
Να συνοψίσω τι ακριβώς λέει έως τώρα ότι επιδιώκει η διοίκηση Τραμπ.
Θέλει να τα βρει με τον Πούτιν σε βάρος της Ουκρανίας. Να βγάλει έξω από το παιχνίδι την Ευρώπη, ακόμη και την Ουκρανία ή τον Ζελένσκι. Να βάλει δασμούς σε όσους εξάγουν στην Αμερική. Να διώξει τους μετανάστες.
Συνεχίζω. Θέλει να μετακομίσουν οι Παλαιστίνιοι από τη Γάζα και οι Αμερικανοί να την κάνουν Ριβιέρα. Να αναλάβει η Ουάσιγκτον τη διοίκηση της Διώρυγας του Παναμά. Να προσαρτήσει τον Καναδά και τη Γροιλανδία.
Και φυσικά να επιτύχει κάτι που δεν κατάφερε ο Τραμπ στην πρώτη θητεία του: να επαναδιατυπώσει τους κώδικες, τις αξίες και τις αρχές της αμερικανικής κοινωνίας. Οπως τα έχει μπερδεμένα στο κεφάλι του.
Ολα αυτά μαζί βγάζουν νόημα; Κανένα.
Γιατί, ας πούμε, να υποχωρήσει ο Πούτιν αν ο Τραμπ δεν έχει στο πλευρό τους συμμάχους του; Ποιος σύμμαχος θα σε εμπιστευτεί όμως αν τον απαρνιέσαι μπροστά στον κοινό εχθρό; Και πώς θα αρχίσεις να προσαρτάς ολόκληρα κομμάτια του πλανήτη;
Χωρίς πόλεμο; Με πόλεμο;
Τι ιδέα είναι αυτή ότι η Αμερική θα κάνει ειρήνη με τον Πούτιν αλλά θα αρχίσει εχθροπραξίες με τον Καναδά; Και διαφορετικά για ποιο λόγο ο Καναδάς ή η Γροιλανδία να προσέλθουν οικειοθελώς και αυτοβούλως στην αγκαλιά του Τραμπ;
Ολα αυτά φυσικά δεν είναι σοβαρά πράγματα.
Δεν ξέρω αν ο Τραμπ πιστεύει πως έτσι θα ξανακάνει μεγάλη την Αμερική αλλά αυτό το οποίο παρουσιάζει έως τώρα σε όσους τον ακούν δεν είναι μια μεγάλη Αμερική. Είναι μια Αμερική σε παράκρουση.
Το πρόβλημα όμως δεν είναι το σχέδιο του Τραμπ. Είναι ότι στην πραγματικότητα δεν υπάρχει κανένα σχέδιο.
Ζούμε πιθανότατα τις εμπνεύσεις ασχέτων που πετούν στο τραπέζι ακατανόητες επινοήσεις κι επιδιώξεις.
Ή, ακόμη χειρότερα, τους ιδεασμούς κάποιων που θεωρούν ότι κατέκτησαν την ισχύ και το προνόμιο να λένε και να κάνουν ό,τι τους κατέβει. Με προφανή απουσία παιδείας, καλλιέργειας και γνώσης.
Να το πούμε με απλά λόγια. Είναι η πιο χαοτική εκκίνηση μιας αμερικανικής προεδρικής θητείας. Αλλά ταυτοχρόνως με ένα έντονο κι επικίνδυνο φορτίο αποσταθεροποίησης.
Για δυο λόγους.
—– Πρώτον επειδή έως τώρα η ενότητα του δυτικού κόσμου που αμφισβητεί ο Τραμπ συγκρουόμενος με την Ευρώπη ή τον Καναδά δεν ήταν μια επιλογή της αμερικανικής πολιτικής.
Ο «ατλαντικός άξονας» ήταν ένα δεδομένο στον μεταπολεμικό κόσμο. Και ταυτοχρόνως ένας παράγοντας σταθερότητας ακόμη και στις πιο δύσκολες στιγμές.
—– Δεύτερον επειδή ο Τραμπ απειλεί να αντικαταστήσει την ελεύθερη διεθνή οικονομία που ήταν αδιαπραγμάτευτος πυλώνας της μεταπολεμικής Αμερικής με έναν εμπορικό πόλεμο.
Τι έχει να κερδίσει η δεύτερη εμπορική δύναμη του κόσμου από μια αποσταθεροποίηση του παγκόσμιου εμπορίου;
Πράγματα ακατανόητα. Αλλά και στις δυο περιπτώσεις ανατρέπεται το πλαίσιο μέσα στο οποίο συγκροτήθηκε η διεθνής τάξη μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Μπορεί αυτό να χαροποιεί κάποιους. Αλλά δεν βλέπω γιατί να χαροποιεί την κυρίαρχη δύναμη αυτής της διεθνούς τάξης που είναι η Αμερική.
Πράγματα όμως που τελικά γίνονται κατανοητά αν δεχτούμε κάτι απλό. Οτι εκείνοι κι εμείς δεν μιλούμε την ίδια γλώσσα, ούτε σκεφτόμαστε με τον ίδιο τρόπο.
Καλώς ή κακώς, τη σημερινή Αμερική δεν κυβερνούν οι απόφοιτοι των μεγάλων πανεπιστημίων, ούτε η μεταπολεμική ελίτ που ξέραμε και είχαμε συνηθίσει, ούτε το «κατεστημένο» που έλεγε ο Ανδρέας Παπανδρέου, ούτε καν μια μεσαία τάξη.
Την κυβερνούν τα πρωινάδικα του Fox News και οι περιθωριακές εκπομπές από τις οποίες αναδείχθηκε και ο ίδιος ο Τραμπ. Θυμίζω ότι ξεκίνησε τη μεταμεσονύκτιο καριέρα του καταγγέλλοντας το… πιστοποιητικό γέννησης του Μπαράκ Ομπάμα στη Χαβάη!
Την κυβερνά μια επιχειρηματική ολιγαρχία κακόγουστων κι επιδειξιομανών νεόπλουτων που θεωρεί ότι ο πλούτος εκχωρεί δικαίωμα στη σημασία και βάρος στην άποψη.
Την κυβερνούν οι επιτήδειοι εκπρόσωποι μιας μισαλλόδοξης, κακόβουλης και πληγωμένης «λαϊκής Αμερικής».
Η σύγκρουση δυο διαφορετικών κόσμων που ζούμε είναι η ουσία των πραγμάτων και δεν θα εκτονωθεί αν δεν ανασυγκροτηθεί ο δικός μας κόσμος.
Και γι’ αυτό είναι ίσως η στιγμή να μετατραπεί ο αμερικανικός εφιάλτης σε ένα ευρωπαϊκό όνειρο.
Οχι φυσικά για να πάμε να κατακτήσουμε τη Μόσχα αλλά για να καταλάβουμε το βάρος της απειλής που κρέμεται πάνω από τα κεφάλια μας.
Και να συνειδητοποιήσουμε ότι απέναντι στην απειλή είμαστε μόνοι.
