Τι σημαίνει η ψήφιση της χαλάρωσης του φρένου χρέους για τo Bερολίνο και την Ευρώπη
Ιστορικών διαστάσεων μπορεί να χαρακτηριστεί η σημερινή (18.3.2025) ψήφιση του πακέτου αύξησης των κρατικών δαπανών 1 τρισ. ευρώ για την άμυνα, τις υποδομές και το κλίμα από την Ομοσπονδιακή Βουλή της Γερμανίας (Bundestag).
Συγκεκριμένα, πάνω από τα 2/3 των βουλευτών της βουλής της Γερμανίας ψήφισε την πρόταση την οποία κατέθεσε το CDU – CSU (κεντροδεξιά), το SPD (κεντροαριστερά) και οι Πράσινοι (οικολόγοι), σύμφωνα με την οποία το παραπάνω ποσό – μαμούθ (μέσω αύξησης του χρέους) θα δαπανηθεί την επόμενη 12ετία, δηλαδή μέχρι το… 2037 στον επανεξοπλισμό της χώρας, την ανάπτυξη των υποδομών του αλλά και την επιδότηση της πράσινης μετάβασης. Για να μπορέσει το γερμανικό κράτος να αυξήσει τις δαπάνες του κατά το ποσό αυτό, χωρίς να περικόψει μαζικά άλλες (κοινωνικές) δαπάνες, έπρεπε να μεταρρυθμίσει το περιβόητο «φρένο του χρέους» το οποίο προβλέπει το Σύνταγμα της χώρας από το 2009.
Σύμφωνα με αυτό το «φρένο», δεν μπορούσε το κράτος να αυξήσει το δανεισμό τους από τις διεθνείς αγορές πάνω από το 0,35% του ΑΕΠ κάθε χρόνο και αυτό προκειμένου να μην αυξηθεί το συνολικό δημόσιο χρέος του.
Με τη νέα συνταγματική διάταξη που ψήφισε σήμερα η γερμανική βουλή θα μπορεί το γερμανικό κράτος να αυξήσει το δανεισμό του έως και το 1% του ΑΕΠ κάθε χρόνο. Με άλλα λόγια, η εφαρμογή της διάταξης αυτής οδηγεί σε τριπλασιασμό της δυνατότητας δανεισμού της Γερμανίας μακροπρόθεσμα και όχι εκτάκτως.
Εκκρεμεί το τελικό πράσινο φως για την συνταγματική αναθεώρηση
Πριν συνεχίσει κανείς την ανάλυση του «τι σημαίνει» κάτι τέτοιο για τη Γερμανία, την Ευρώπη και όλο τον κόσμο, θα πρέπει να ξεκαθαριστεί πως για να τεθεί σε ισχύ η νέα συνταγματική διάταξη για τη δυνατότητα αύξησης του χρέους, θα πρέπει την ερχόμενη Παρασκευή (21.3.2025) να ψηφιστεί και από το Ομοσπονδιακό Δια-Κρατιδιακό Συμβούλιο (Bundesrat) στο οποίο εκπροσωπούνται οι 16 τοπικές κυβερνήσεις των αντίστοιχων ομοσπονδιακών κρατιδίων, κάτι που ο γερμανικός οικονομικός τύπος δεν (προσοχή: δεν) θεωρεί δεδομένο.
Αν υποθέσει κανείς, πως και το Bundesrat ψηφίσει (με πλειοψηφία 2/3) τη συνταγματική αναθεώρηση, τότε η κυβέρνηση CDU – SPD με καγκελάριο τον ηγέτη του CDU, Φρίντριχ Μερτς, στη βάση και του προγράμματος στο οποίο θα έχουν καταλήξει μέχρι την ερχόμενη Κυριακή (23.3.2025) τα τεχνικά κλιμάκια των δύο κομμάτων, να προετοιμάσει το νέο κρατικό προϋπολογισμό του 2025, στη βάση της δυνατότητας αύξησης του δημοσίου δανεισμού έως και στο 1% του ΑΕΠ (γύρω στα 50 δισ. ευρώ αντί των 16 δισ. ευρώ!).
Πως αντιδρούν οι αγορές στην αύξηση των δαπανών
Η προσδοκία της αύξησης των δημοσίων δαπανών μέσω της αύξησης του δημοσίου δανεισμού έχει ήδη οδηγήσει σε τρεις τάσεις στην αγορά:
– Την αύξηση του δείκτη του χρηματιστηριακού δείκτη της Φρανκφούρτης ιδίως χάρη στην εκτίναξη των τιμών της γερμανικής αμυντικής βιομηχανίας Rheinmetall και της εταιρείας υποδομών Heidelberg Materials. Η χρηματιστηριακή αξία της Rheinmetall ξεπέρασε προ ημερών εκείνη της Volkswagen. Και αυτό γιατί, προφανώς, οι αγορές προεξοφλούν μαζικές επενδύσεις σε νέα οπλικά συστήματα. Ορισμένοι αναλυτές εκτιμούν πως οι επενδύσεις μέσω του πακέτου του 1 τρισ. ευρώ θα δώσουν ανάσα στη γερμανική οικονομία, η οποία βρίσκεται σε ύφεση εδώ και τρία χρόνια.
Ωστόσο, η ανάκαμψη αυτή δεν μπορεί να έλθει νωρίτερα από το 2026 και -άρα- αφού έχει περάσει ένα καταστρεπτικό κύμα δασμών από τις ΗΠΑ, εφόσον υλοποιηθούν οι απειλές Τραμπ. Εξάλλου, πέρα από την αύξηση του δανεισμού, η αύξηση των δαπανών θα πρέπει να χρηματοδοτηθεί και από περικοπή κοινωνικών δαπανών, οδηγώντας σε αύξηση των υφιασιακών τάσεων.
– Την αύξηση των αποδόσεων των γερμανικών κρατικών ομολόγων 10ετούς διάρκειας, δηλαδή του κόστους δανεισμού της Γερμανίας. Οι αποδόσεις σήμερα βρισκονται στο 2,8% έναντι του 2,4% που ήταν τέλη Φεβρουαρίου, δηλαδή λίγες πριν κλειδώσει το αρχικό πακέτο Μερτς. Αυτό σημαίνει πως έχουν αυξηθεί κατά 1/6 (ή 16%)οι τόκοι που θα κληθεί να πληρώσει το γερμανικό δημόσιο για τα δάνεια που θα πάρει από τις αγορές. Ήδη αναλύσεις κάνουν λόγο για αύξηση του δημοσίου χρέους της Γερμανίας κατά 35% – 40% ή αλλιώς κατά 1,5 τρισ. ευρώ μακροπρόθεσμα.
Το καμπανάκι για την άριστη -έως σήμερα- πιστοληπτική ικανότητα της Γερμανίας έκρουσε σήμερα κιόλας ο οίκος αξιολόγησης Fitch. Δεν ήταν, όμως, μόνο οι αποδόσεις των γερμανικών κρατικών ομολόγων που αυξήθηκαν, αλλά όλων των ευρωπαϊκών, μαζί και των ελληνικών. Και αυτό γιατί επειδή μαζί με το γερμανικό πακέτο, αναμένεται και η υλοποίηση ενός ευρωπαϊκού πακέτου (800 δισ. ευρώ) για την ενίσχυση των αμυντικών δαπανών μέσω δανείων από ένα νέο ευρωπαϊκό ταμείο και μέσω της ενεργοποίησης των εθνικών ρητρών διαφυγής.
– Την ανατίμηση του ευρώ έναντι του δολαρίου μετά από πτωτικό μπαράζ ιδίως μετά τους πρώτους μήνες μετά την εκλογή Τραμπ στις ΗΠΑ (5 Νοεμβρίου 2024). Το ευρώ σήμερα βρίσκεται μία ανάσα πριν την ισοτιμία 1 προς 1,1 με το δολάρια, κάνοντας ένα σερί 6,8% από τις αρχές Ιανουαρίου 2025! H ανατίμηση του ευρώ έναντι του δολαρίου κάθε άλλο παρά… χαροποιεί τον Τραμπ ο οποίος στηρίζει όλη την οικονομική πολιτική του στην ανατίμηση του δολαρίου, οπλίζοντας τον ακόμα περισσότερο στο να προχωρήσει στην υλοποίηση των απειλών του για δασμούς 25% στα ευρωπαϊκά προϊόντα.
Η υλοποίηση μίας τέτοιας απειλής εκτιμάται (και) από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων πως θα φέρει ύφεση σε όλη την ευρωζώνη (μαζί και στην Ελλάδα) και άρα σε μειωμένα κρατικά έσοδα και άρα σε πιέσεις για ακόμα μεγαλύτερο δημόσιο δανεισμό, βάζοντας την πιθανόν σε ένα φαύλο κύκλο ύφεσης – ελλειμμάτων – αύξησης χρέους.
